69
va tafakkuriga alohida ahamiyat berdi. Uning ta’limoticha, aql-faol ijodiy kuch va
bilish qurolidir. U, aql ikki turlidir — o’zi bilan birinchi sabab orasida hech qanday
vosita bo’lmagan aql va o’zi bilan birinchi sabab orasida biror vosita bo’lgan aql,
deb yozgan edi.
Abu Ali ibn Sino inson aqlining
har tomonlama rivojlanishiga, tabiat sirlari
va haqiqatni bilish mumkinligiga qattiq ishongan edi. Shuning uchun ham olim
odamlarni bir-biri bilan do’st-inoq bo’lib yashashga chaqiradi. Odamlar sofdil,
samimiy do’st bo’lib yashasa, bir yoqadan bosh chiqarsa
har qanday mushqul ish
oson bo’lishiga qattiq ishondi. “...bu benazir allomaning butun ilmiy faoliyati,- deb
yozadi O’zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov, - dunyo
taraqqiyotini insonparvarlik ruhida, ya’ni, ma’naviy negizda rivojlantirishga ulkan
ta’sir o’tkazdi, deb aytishga barcha asoslar bor”
1
.
Buyuk mutafakkir «Qush risolasi»da, baxt o’z do’stlaring yoningda
yashagan, sen har kuni ko’rishib
turadigan, birga ishlaydigan va o’z vaqtini
xushchaqchaq o’tkazib turadigan do’stlaring bilan birga yashaydigan joydadir,
deb ta’kidlaydi.
Xorazmlik olim
Abu Rayxon Beruniy
(973-1048 yy.) nafaqat O’rta Osiyo
va umuman Sharqda, balki jahon fani va madaniyati tarixida ham eng ulug’ va
buyuk mutafakkirlaridan hisoblanadi.
Beruniy —
ilmiy merosi boy, ilmiy faoliyati ko’p qirrali qomusiy olimdir.
Beruniy 160 ga yakin asar yozgan. Uning asarlari astronomiya, matematika,
geografiya va geodeziyaga, kartografiyaga,
ob-havo masalalariga, fizika,
dorishunoslik, tarix va etnografiya, falsafa, din, ritorika va musiqa,
adabiyotga,
ya’ni ilmning deyarli barcha sohalariga bag’ishlangan. Beruniyning «Qadimgi
xalqlardan qolgan yodgorliklar», ''Hindiston», «Minerologiya», «Geodeziya»,
«Qonuni Mas’udiy» kabi yirik asarlari shular jumlasidandir.
Beruniy tabiat, unda cheksiz ravishda ro’y berib turadigan tabiiy
1
Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch.-T.:“Ma’naviyat”, 2008.- 41-bet.
