Kompüterin dахiletmə- хаriъetmə sistemləri. Interfeyslər

ISA

PCI

AGP

PCI Express

ISA şini

ISA (Industry Standart Architecture) şini iki modifikasiya malikdir, hansılar ki, hal- hazırda artıq istifadə olunmur. Birinci növ orijinal 8-mərtəbəli genişlənmə şinidir, ikinci növ - birinci dəfə IBM PC/AT kompyuterlərində istifadə edilən 16-mərtəbəli şindir. Uzun müddət ISA şini ən müxtəlif periferiya qurğuların qoşulması üçün və böyük sürət tələb etməyən əsas sənaye standartı idi. 1998-ci ildən başlayaraq istehsalçılara ISA şinini daha müasir növlərlə əvəz etməyə tövsiyə edilir.

PCI şinləri

1992-ci ildə Pentium prosessorlu kompyuterlər üçün Intel kampaniyası PCI (Peripheral Component Interconnect) genişlənmə şini hazırlamışdı, hansı ki, o zaman tamamilə yeni şin idi və ISA şininin müasirləşdirilməsi deyildir. İSA şinlərinə məxsus universallıq və kompyuterin aparat hissəsindən müstəqilliyi onu nəinki İntelx86 tipli prosessorlarda, hətta yeni nəsil prosessorlarda da istifadə etməyə imkan yaratdı.
PCI şininin təşkilatı prinsipi əsasında kompyuterdə müxtəlif şinlər arasında körpülərin (Bridge) tətbiqinin ideyası dayanır. Məsələn, o ISA və PCI şinlər arasında protokolların uyğunlaşdırılması üçün istifadə edilir. PCI şini başqa şinlərdən asılı deyil və istənilən qurğular arasında əlaqəni yaratmağa imkan verir.

PCI şininin ən maraqlı xüsusiyyəti Bus Mastering prinsipidir. Bu prinsipə əsasən, mərkəzi prosessorun köməyi olmadan xarici qurğu məlumatların ötürülməsi zamanı əsas qurğu olaraq şini idarə edə bilir. Yəni kompyuterdə eyni zamanda iki məsələ yerinə yetirilə bilər. Məsələn, prosessor bir məsələ ilə məşğul olur, və eyni zamanda sərt diskin kontrolleri PCI şini vasitəsilə yaddaşa məlumatları yükləyir.

PCI şininin əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri Plug and Play rejiminin dəstəkləməsidir, yəni şəbəkəyə qoşulmuş vəziyyətində kompyuterin konfiqurasiyasını tanımaq imkanları. Bu rejim istifadəçi üçün kompyuterə yeni qurğuların qoşulmasını sadələşdirir. Yeni konfiqurasiyanın təhlili PCI şini və əməliyyat sistemi üzərinə düşür.

PCI şini (32 mərtəbəli)	PCI şini (64 mərtəbəli)