32
K12
Hizmet Kalite Standartları
Ülkemizde sunulan sağlık hizmetleri, her geçen gün son
teknoloji kullanımı, alt yapı gelişimi, insan gücü kapasitesi ve
niteliği anlamında gelişmiş batı ülkelerini aratmayacak şekilde
hatta birçok alanda da örnek olacak şekilde gelişmektedir. Her
zaman daha iyisini gerçekleştirme adına, Bakanlık çalışmaları
sürekli değişim ve yenilenme sürecinden geçmektedir. Bu
çalışmalardan biri de sunulan sağlık hizmetlerinin kalitesinin
değerlendirilmesine ve iyileştirilmesine yönelik hazırlanan
Hizmet Kalite Standartları’dır. Bakanlığımızca 2005 yılında
başlatılan sağlık kurumlarında kalite çalışmaları bugün geldiği
nokta itibariyle ülkemizde sağlık hizmeti sunan tüm kurumları
kapsadığı gibi, bu alanda her türlü rehberliği de içinde
barındırmaktadır.
“
Hizmet Kalite Standartları” hazırlanırken son 5-6 yılda elde
edilen tecrübeler, uluslar arası uygulamalar, uzmanlık görüşleri,
Bakanlık stratejisi ve hedefleri dikkate alınmıştır. Bu standartlar
son iki yıl içinde yoğun tartışmalar ve araştırmalar sonucunda
büyük bir emek harcanarak hazırlanmıştır. Saatlerce hatta
günlerce üzerinde tartışılan en önemli ve kritik tartışmalardan
birisi, standartların kendisinden ziyade bu standartların
etkinliğini artıracak, değerlendirmesini kolaylaştıracak ve
kurumun tüm bölümlerini kapsayacak şekilde ana bir iskelet
üzerine oturtulması ve boyutlandırılmasıydı. Bu nedenledir ki
bu yoğun çalışmalar, tartışmalar ve araştırmalar sonucu ortaya
çıkan “
HKS boyutlandırma sistematiği” bir ilktir.
KURUMSAL
HİZMET
YÖNETİMİ
SAĞLIK
HİZMETİ
YÖNETİMİ
DESTEK
HİZMET
YÖNETİMİ
İNDİKATÖR
YÖNETİMİ
HASTA VE ÇALIŞAN GÜVENLİĞİ
Kamu, özel ve üniversite hastanesi olmak üzere tüm
hastanelerimizi kapsayan bu standart seti, sağlık çalışanlarının
uygulamalarında onlara doğru işi doğru zamanda ve doğru bir
şekilde yapmalarını sağlayacak bir içeriğe sahiptir.
Hasta ve çalışan güvenliğini merkezine alan bu standartlar,
Sağlık Hizmeti Yönetimi boyutunda hasta bakım hizmetlerini
geniş anlamda standardize etmektedir.
Hizmet Kalite
Standartları
Hasta ve Çalışan
Güvenliği
Hasta ve Çalışan
Memnuniyeti
Hizmet Kalite Standartlarında Hemşirenin Rol Aldığı Hizmetler
Düşmelerden kaynaklanan risklerin azaltılması,
Güvenli cerrahi uygulamalarının sağlanması
Tıbbi cihaz güvenliğinin sağlanması
Hasta kimliğinin doğrulanmasına
yönelik düzenlemeler
Hastanın beraberinde getirdiği ilaçlara ilişkin düzenleme
İlaçların güvenli uygulanmasına yönelik düzenleme
İlaçların karışmasını engellemeye yönelik düzenleme
Pediatrik dozda kullanılacak
ilaçlara yönelik tedbirler
Sözel istem uygulamasına yönelik düzenleme
Transfüzyon sürecinin güvenliğini sağlamaya yönelik
düzenlemeler
Örneklerin alınması ve transferine yönelik düzenlemeler
El hijyenini sağlamaya yönelik
eğitim ve uygulamalar
Yatan hastaların düşmelerinin önlenmesine yönelik
düzenlemeler
Hasta Başı Test Cihazlarının (HBTC) kullanımının
düzenlenmesi
Tanı ve tedavi için yapılacak tüm işlemlerde hasta kimliği
doğrulanması
Yatan hastalarda hareket kısıtlamasına yönelik
düzenlemeler
Hastalara, tedavi
sürecinde verilecek eğitimler
HASAN GÜLER
TIBBI
ONKOLOJI
KONGRESI
33
K13
ONKOLOJİ HEMŞİRESİ GÖREV, YETKİ VE SORUMLULUKLARI,
ROLLERİ/ÖZLÜK HAKLARI
Kanser hastasına yeterli ve nitelikli bakımın verilebilmesi;
multidisipliner tedavi yaklaşımları, sağlık bakım ekibinin tüm
üyeleri arasında etkili iletişim ve işbirliği kurulması ile mümkün
hale gelir.
Multidisipliner bir yaklaşımın, tedavi ve bakıma olumlu katkı
sağlayacağı düşünüldüğünde bu ekibin önemli bir öğesi olan
hemşirelerden; klinik ve psikososyal becerilerini geliştirmeleri,
bilgilerini sürekli güncellemeleri, bu alanda yapılan araştırma
sonuçlarından yararlanmaları ve hemşirelik bakımını sürekli
değerlendirmeleri istenmektedir.
1950’lerde başlayan kanser hemşireliği kavramı, kanser
vakalarının çoğalması dolayısı ile bu hastalara bakım veren
hemşirelere duyulan gereksinimin artmasına hatta uzman
kanser hemşiresi kavramının doğmasına yol açmıştır. Onkoloji
hemşireleri, sağlığın sürdürülmesi, geliştirilmesi ve korunması,
tanı, tedavi, rehabilitasyon ve palyasyon aşamalarında çok
yönlü bakım hizmetini cerrahi onkoloji, radyasyon onkolojisi,
jinekolojik onkoloji, pediatrik onkoloji ve tıbbi onkoloji gibi
disiplinlerle çalışarak yerine getirirler.
Çok geniş bir yelpazede sorumlulukları olan onkoloji hemşiresi
aynı zamanda;
•
Kanserle yaşamanın psiko-sosyal yönünü görmeli,
•
Kanserle yaşamaya uyum sağlamada hasta ve aileye
yardım etmeli,
•
Kanser tedavisinin etkinliğinin artırmalı,
•
Kanser ve tedaviye bağlı sorunları önlemeli ve
yönetmeli,
•
İdeal palyatif bakım
yöntemleri geliştirmeli,
•
En son teknolojileri kullanmalı,
•
Hastaların isteklerini açığa çıkartmalı,
•
Ölüme hazırlamalı,
•
Kanser genetik danışmanlığı yapmalı,
•
Diğer sağlık çalışanlarına öneri, bilgi ve eğitim vermeli,
•
Kanser bakımında hemşirelik uygulamalarını
değerlendirmeli ve çalışmalar yapmalı,
•
Kanserin belirtileri, yan etkileri,
bunlarla baş etme
yöntemleri ile ilgili araştırmalar planlamalı ve
yürütmeli,
•
Onkoloji hemşireliği uygulamalarının gelişimine
yönelik liderlik yapmalıdır.
Sağlık Bakanlığı tarafından hazırlanan 8 Mart 2010 tarih, 27515
sayı ile Resmi Gazete’de yayımlanan Hemşirelik Yönetmeliği,
yarım asır önce yayınlanan (R.G. 25 Şubat 1954 tarih, 6283
sayı) Hemşirelik Kanunu’na göre oldukça kapsamlıdır. Ancak
Hemşirelik alanında gelinen noktada 2010 yönetmeliğinin
de yeterli olmadığı anlaşılmış ve Madde 2’ye Ek-2 “Çalışılan
Birim/Servis/Ünite/Alanlara Göre Hemşirelerin Görev, Yetki
ve Sorumlulukları” ile Ek-3 “Hemşirelik Girişimleri Listesi”
ilave edilmiştir. Uzmanlık alanlarına özel görev, yetki ve
sorumlulukların yer aldığı son yönetmelik olan “Hemşirelik
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” 19
Nisan 2011 tarih, 27910 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
Bu kapsamda
Onkoloji Hemşiresi olarak özel alanlarda çalışan
hemşirelerinde görev, yetki ve sorumlulukları tanımlanmıştır.
Son yönetmeliğe göre;
Onkoloji Hemşiresinin g
örev, yetki ve sorumlulukları; iki
temel başlık
(Hemşirelik bakımı ve “Tıbbi tanı ve tedavi
planının uygulanmasına katılma) ve 4 alt grupta
(Kemoterapi
ve Biyoterapi; Hematopoetik Kök Hücre Transplantasyonu
Olan Hastanın Bakımı; Radyoterapi sürecinde; Palyatif Bakım
Süresince;) toplanmıştır.
Onkoloji Hemşiresinin Rolleri
Kanserin kontrol altına alınabilmesinden tedavinin başarısının
arttırılmasına kadar olan her basamakta çok önemli roller
üstlenen onkoloji hemşiresinin eğitimi lisansüstü düzeye
çıkarılmış,“Onkoloji Hemşireliği Lisansüstü Programı” açılmıştır.
Bu gelişmelerle ilişkili olarak onkoloji hemşireliğinin mesleki
standartları oluşturulmuş, onkoloji hemşiresinin rolleri
belirlenmiştir.
1. Bakım Verici; Onkoloji hemşiresinin temel işlevi bakımdır.
Hemşire bu işlevini yerine getirirken birey merkezli çalışır.
Kanserli bireyler ve aileleri için var olan kanıtlar ve uygulama
sonuçları doğrultusunda; kanıta dayalı, güncel ve teori temelli
bakım sunar.
2. Koordinasyon Sağlayıcı; Açık ve uygun iletişim etkili
hemşirelik uygulamalarının temelidir. Hemşire, birey-aile-sağlık
ekibi arasında koordinasyonu etkili iletişim ile sağlar. Bu role
uygun olarak kanserli bireylerin bakımının sürdürülmesi başta
olmak üzere tüm sorumluluklarını yerine getirirken ve bilgisini,
hünerlerini ve zamanını iyi planlar ve değerlendirir.
3. Rehberlik ve Danışmanlık; Onkoloji hemşiresi, kanserli
bireylere ve ailelerine kanser hastalığı ve sağlık bakım sistemleri
ile ilgili; tanı aşamasından başlamak üzere, tedavi, bakım
sürecinde ve günlük yaşantısına geri döndüğünde bakımın
sürdürülmesi, hastalık süreci ile başetme ve yaşamlarına uyum
sağlama konusunda danışmanlık sağlar.
4. Eğitici; Onkoloji hemşiresi; hastanın, ailesinin, sağlık
profesyonelleri ve/veya toplumun öğrenme gereksinimlerini
tanılar ve sonra eğitimsel aktiviteleri planlar, uygular ve
değerlendirir. Aynı zamanda onkoloji alanında çalışacak meslek
adayları ve mensuplarının da eğitiminden sorumludur.
5. Araştırmacı; Onkoloji hemşireliğindeki güncel araştırılabilir
problemleri tanımlar, onkoloji hemşireliği hakkındaki ilgili
teorileri test eder, araştırmalarda işbirliği yapar ve değerlendirir,
kanser bakımı ve kanser hemşireliği üzerinde etkisi olan
araştırma bulgularını uygular.
6. Yönetici; Bir yönetici olarak fonksiyon gören onkoloji
hemşiresi; hasta ve /veya topluma kaliteli bakım sağlayan ve
profesyonel hemşirelik uygulamalarını geliştiren bir çevre
yaratmak için yönetim teorilerini kullanır.
7. Profesyonel Gelişim; Onkoloji hemşiresi, bireysel profesyonel
gelişimi ve devamlı eğitimi için sorumluluk duyar ve diğer
sağlık profesyonellerine bir rol model olarak hizmet eder.
Lisansüstü eğitim programında yer alır, sürekli eğitimde kişisel
ve profesyonel gelişime yardımcı olmak üzere deneyimlerini,
uzmanlıklarını ve düşüncelerini paylaşmak üzere koçluk yapar.
8. Etik; Onkoloji hemşiresi uygulamalarında etik karar verme
sürecinde ANA ve Hasta Hakları Bildirgesini dikkate alır, etik
ikilem durumunda etik davranışa yönlendiren temel değerleri
(özgecilik, insan onuru, eşitlik, adalet, doğruluk, özgürlük,
estetik) gözönünde bulundurur.
9. Yasal Konular; Onkoloji hemşiresi ilgili ulusal ve uluslararası
yasal düzenlemeleri bilmeli, uygulamalarına aktarabilmelidir.
10. Kalite Değerlendirme; Onkoloji hemşiresi kanser hemşireliği
uygulamalının kalitesini artırma yönünde davranmalı,
değerlendirmelidir.
11. Sağlık-Bakım Politikaları Geliştirme; Onkoloji hemşireliği,
sağlık bakım politikalarını belirlemek ve sağlık bakımını
geliştirmek için bir mekanizma olarak politik süreçlerde yer alır.
DOÇ. DR. NAZAN TUNA ORAN
ŞİFA ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ
34
KONFERANS - KEMOTERAPİ PROTOKOLLERİ
K14
KEMOTERAPİ PROTOKOLLERİNDE UYGULAMA SIRASI VE
SÜRESİ
Kanserli hastaların tedavisinde çok önemli rol oynadığı kabul
edilen kemoterapi, kanser hücresinin çoğalmasını etkileyen
ve sitotoksik etkiyle bu hücreleri öldüren kimyasal ajanlarla
yapılan bir tedavi şeklidir. Kemoterapi kanseri tedavi etmek,
ortalama yaşam süresini uzatmak ve yaşamı tehdit eden
spesifik komplikasyonların riskini azaltmak amacıyla uygulanır.
Kemoterapötik ilaçların neredeyse tümü DNA sentezini ya da
işlevini etkileyerek neoplastik hücreleri öldürürler. Bu ilaçların
etkileri, hücre siklusu içindeki aktivite mekanizmalarına göre
değişmektedir. Hücre siklusuna özgü ilaçlar, hücre siklusunun
belirli bir aşamasında etkilerini gösterirler. Hücre siklusuna
özgü olmayan ilaçlar ise, bölünen ve dinlenen hücreleri, hücre
siklusunun her aşamasında etkiler. Kanser kemoterapisinin
temeli, kanserli hücrelerin bölünme ve çoğalmalarını
engelleme ilkesine dayanır. Kemoterapötik ilaçların seçimi,
hücre siklusunun evrelerine göre belirlenir.
Tekli ajanlar daha az toksik ve sinerjistik etkili ilaçlardır ve
diğer ilaçlarla kombine edildiklerinde antitümör etkileri
artmaktadır. Tümörlerin hepsi değil fakat bazıları tekli ajanlara
yanıt vermektedir. Ancak ilaç direnci varsa bu mümkün değildir.
Klinik uygulamada yeri olan pek çok tedavi protokolü kombine
kemoterapi olarak adlandırılan, birden fazla antineoplastik
ajanın birlikte kullanılmasından oluşur. İlaçları biyokimyasal etki
mekanizmalarına, hücre siklusunun farklı fazlarına etkilerine
göre kombine etmek mümkündür. Kanser kemoterapisinde
kombine ilaç uygulaması sık başvurulan yöntemlerden
birisidir. Kombinasyona gidilmesinin nedenleri, maksimum
etki elde ederken, minimum toksisitede kalabilmektir. Ayrıca
doz titrasyonu ile vücuda alınacak ilaç miktarının minimum
düzeyde tutulması da hedeflenmiştir. Kombine kemoterapi
uygulamalarında başarı için, ilacın optimal doz ya da doz
yoğunluğunda (mg/m
2
x hafta) ve optimal yolla kullanılması
zorunludur.
Kombine tedavi planlarken prensipler:
1. Tek ilaç çalışmalarında tümör üzerinde tercihen tam
remisyon sağlayan ilaç olması
2. Diğer ilaçlarla çapraz direnç (cross-resistance)
göstermemesi
3. Etki mekanizmalarının antagonist olmaması
4. Hücre yaşam döngüsünün veya metabolik yollarının farklı
noktaları üzerinde etkin olması
5. Toksisitelerinin birbirine eklenmemesi
6. Kombinasyonda her ilacın uygun dozda ve aralıklarla
veriliyor olması.
Kombine Kemoterapi Hedefleri:
1.
Terapötik etkinliği arttırmak
2.
İlaç direncini yenmek
3.
Biyokimyasal
modülasyon sağlamak
4.
Yan etkileri azaltmak
Dostları ilə paylaş: