4 .2 . K u c h la n is h f u n k s iy a s i (E r i f u n ks i y a s i)
Elastiklik nazariyasi tekis masalalari uchun asosiy munosabatlar
quyidagicha bo‘ladi:
Koshi munosabatlari,
;
x
u
x
;
y
v
y
x
v
y
u
xy
; (4.1)
deformasiyalarning uzviylik tenglamalari:
0
2
2
2
2
2
y
x
x
y
xy
y
x
. (4.2)
Kuchlanish va deformasiyalar orasidagi bog‘lanish umumlashgan Guk
qonuniga ko‘ra
)
(
1
y
x
x
E
;
)
(
1
x
y
y
E
;
xy
xy
E
)
1
(
2
, (4.3)
bu yerda
E
– elastiklik moduli,
- Puasson koeffitsiyenti. (4.3) ifodalarni
(4.2) tenglamaga qo‘ysak, quyidagiga kelamiz:
0
2
2
2
2
2
2
2
2
2
y
x
x
y
y
x
x
y
xy
x
x
xy
y
x
. (4.4)
Muvozanat differensial tenglamasi
0
X
y
x
xy
x
;
0
2
Y
x
y
xy
y
, (4.5)
bu yerda
X
va
Y
– hajmiy kuchlar.
32
Hajmiy kuchlar
0
Y
X
desak, (4.5) tenglamani qanoatlantaruvchi
kuchlanish funksiyasi
ni kiritamiz.
;
2
2
y
x
;
2
2
x
y
;
2
y
x
xy
(4.6)
(4.6)ni (4.4) ga qo‘ysak, quyidagiga kelamiz :
0
2
4
4
2
2
4
4
4
y
y
x
x
(4.7)
yoki
0
2
2
, (4.8)
bu yerda
2
2
- bigarmonik operator:
4
4
2
2
4
4
4
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
y
y
x
x
y
x
y
x
. (4.9)
Chegaraviy shartlar esa quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi:
.
;
yx
y
xy
x
m
Y
m
X
(4.10)
(4.8) tenglamani yechib, (4.6) formuladan kuchlanishlarni, Guk qonuni
(4.3) ga ko‘ra deformasiyalarni topish mumkin. (4.1) ni integrallab, (4.10)
chegaraviy shartlarni hisobga olib, ko‘chishlar topiladi.
4.3. Mustaqil ish №2. Elastiklik nazariyasi tekis masalasini
kuchlanishlar funksiyasi yordamida yechish
Topshiriqni bajarish tartibi
Masala
. To‘g‘ri to‘rtburchak shaklda birlik qalinlikdagi plastinka
berilgan (4.3-rasm),
)
,
(
y
x
kuchlanish funksiyasi 4.1-jadvalda va uning
parametrlari qiymatlari 4.2-jadvalda keltirilgan. Hajmiy kuchlar hisobga
olinmaganda quyidagilarni toping:
1. Berilgan funksiyani tekis masala yechimi bo‘lishini tekshiring.
2. Berilgan funksiya yordamida kuchlanishlar ifodasini toping.
33
3. Kuchlanishlar epyurasini quyidagi hollar uchun quring: a)
x
normalli
kesimda
yx
x
,
kuchlanishlarni; b)
y
normalli kesimda –
xy
y
,
kuchlanishlarni (
x
va
y
larning qiymatlari 4.2-jadvalda berilgan).
4.
Y
X
,
sirt kuchlarini plastinka hamma tomonlari uchun aniqlang,
kuchlar yo‘nalishlari bo‘yicha sirt kuchlarining epuyralarini quring.
4.3-rasm
4.1-jadval
№
Funksiya
(
x
,
y
)
1
2
1
3
2
4
4
)
(
xy
y
bx
y
x
a
2
xy
y
bx
y
x
ax
2
2
2
)
(
3
xy
bxy
y
x
ay
2
2
2
)
(
4
3
4
2
2
3
x
y
x
b
axy
5
xy
xy
y
bx
ax
2
2
3
6
3
)
(
2
2
2
2
4
4
y
x
by
by
y
x
a
7
y
x
bxy
x
y
a
2
3
4
4
)
(
8
)
(
3
1
12
2
2
4
4
y
bx
xy
y
x
a
9
4
2
2
3
6
1
2
1
3
1
by
y
bx
y
x
34
10
4
2
2
3
6
1
2
1
3
1
bx
y
bx
axy
11
3
2
2
4
3
bxy
y
ax
ax
12
4
2
2
3
3
by
y
bx
y
ax
13
4
2
2
4
)
(
3
by
y
x
b
a
ax
14
bxy
y
x
axy
3
3
3
15
4
2
2
3
3
1
y
y
x
b
y
ax
16
3
2
3
3
)
(
xy
y
bx
y
x
a
17
xy
y
bx
y
x
ax
2
2
)
(
18
2
2
2
2
)
(
xy
bxy
y
x
ay
19
3
3
2
2
3
у
x
y
x
b
axy
20
xy
xy
y
bx
ax
2
4
2
2
3
21
3
)
(
2
2
2
2
3
y
x
by
by
y
x
a
22
xy
y
x
bxy
x
y
a
2
3
4
4
)
(
23
2
2
2
4
4
)
(
3
1
12
xy
y
bx
xy
y
x
a
24
2
4
2
2
3
3
6
1
2
1
3
1
x
by
y
bx
y
x
25
xy
y
bx
axy
4
2
1
3
1
2
2
3
4.2-jadval
Variant
oxirgi
raqami
Parametrlar
a
b
l
h
x
y
1
1
1
5
1
1
0.2
2
2
1
6
1
2
0.3
35
3
2
1
5
2
2
0.4
4
1
2
6
1
2
0.3
5
1
2
6
2
2
0.5
6
2
2
4
2
1
0.5
7
2
1
4
2
1
0.5
8
2
1
6
1
3
0.3
9
1
2
5
1
2
0.2
10
2
1
5
2
2
0.4
Topshiriqni bajarish namunasi
B e r ilg an la r :
2
3
3
)
,
(
bx
bxy
y
ax
y
x
;
a
=1,
b
=2,
h
=2,
=5,
x
=1,
y
=0,2.
Berilgan son qiymatlar bo‘yicha
2
3
3
2
2
)
,
(
x
xy
y
x
y
x
1. Berilgan
)
,
(
y
x
funksiyaning tekis masala uchun bigarmonik
tenglamani qanoatlantirishini tekshiramiz. Hosilalarni quyidagicha
hisoblaymiz:
.
0
;
6
;
6
3
;
0
;
12
;
12
;
6
;
0
;
6
;
4
6
;
4
2
3
2
2
4
2
3
2
2
2
4
4
3
3
2
2
2
3
4
4
3
3
2
2
3
2
y
x
x
y
x
y
x
y
x
y
x
y
xy
y
xy
x
y
x
y
x
xy
x
x
y
y
x
x
Topilgan to‘rtinchi tartibli hosilalarni tekis masala uchun o‘rinli
bigarmonik tenglama (4.7) ga qo‘yamiz:
0
0
0
2
0
.
Berilgan
2
3
3
2
2
)
,
(
x
xy
y
x
y
x
funksiya tekis masala yechimi
bo‘ladi.
2. Kuchlanishlarni aniqlaymiz. Shartga ko‘ra:
X
=0;
Y
=0.
36
;
4
6
;
12
2
2
2
2
xy
x
xy
y
y
x
.
6
3
)
6
3
(
2
2
2
2
2
y
x
y
x
y
x
xy
3. Kuchlanishlar epyuralarini quramiz .
a)
x
=1 kesim uchun.
y
x
1
12
(to‘g‘ri chiziq tenglamasi).
1
y
bo‘lganada
12
x
.
2
2
2
6
3
6
)
1
(
3
y
y
yx
, (kvadratik parabola tenglamasi).
0
y
bo‘lganda
;
3
yx
1
y
bo‘lganda
3
yx
0
yx
hol uchun
y
ni qiymatini topamiz:
.
707
.
0
316
.
0
6
3
2
,
1
2
y
y
b)
y
=0,2 kesimda.
4
2
,
1
4
2
,
0
6
x
x
y
(to‘g‘ri chiziq).
;
4
,
0
y
x
va
.
2
4
5
2
,
1
,
5
y
x
24
,
0
3
)
2
,
0
(
6
3
2
2
2
x
x
xy
(kvadratik parobola).
;
24
,
0
,
0
xy
x
va
.
76
,
74
24
,
0
)
5
(
3
,
5
2
xy
x
0
xy
hol uchun x ni qiymanini topamiz:
.
283
,
0
3
24
,
0
;
0
24
,
0
3
2
,
1
2
x
x
Aniqlangan holatlar asosida kuchlanishlar epyuralarini quramiz:
4.
Y
X
,
sirt kuchlarini plastinka hamma tomonlari uchun
aniqlaymiz va epuyralarini quramiz.
Chap tomonda
.
Tenglamasi:
x
=0.
tashqi normalni koordinata o‘qlari bilan hosil
qilgan burchaklarini koordinata o‘qlari musbat yo‘nalishi bilan soat
strelkasiga qarama-qarshi yo‘nalishda burilgan holda hisoblaymiz.
.
0
)
270
cos(
)
,
cos(
;
1
)
180
cos(
)
,
cos(
y
m
x
,
0
0
)
1
(
0
12
xy
xy
x
y
m
X
bu tomonda
x
oqiga
parallel kuch yo‘q.
37
,
6
)
1
)(
6
0
3
(
0
2
2
y
y
m
Y
y
xy
y
(parabola).
;
6
,
1
Y
y
;
5
,
1
,
5
,
0
Y
y
va
.
0
,
0
Y
y
4.4-rasm. Kuchlanishlar epyurasi.
O‘ng tomonda:
.
0
)
90
cos(
;
1
)
0
cos(
;
5
m
x
,
60
0
5
12
y
y
X
xy
( to‘g‘ri chiziq).
;
60
,
1
X
y
.
6
75
)
6
5
3
(
0
2
2
2
y
y
Y
y
;
75
,
0
Y
y
va
.
69
)
1
(
6
75
,
1
2
Y
y
Dostları ilə paylaş: |