Kurs ishi mavzu: “ Mehnat bozorining mohiyati va ijtimoiy-iqtisodiy mazmuni”

yakuniy qismida
xulosalar va tavsiyalar bayon 
etilgan.
 

---

7 
I-BOB. IQTISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA 
MEHNAT VA AHOLINI IJTIMOIY MUHOFAZA QILISH ORGANLARI 
FAOLIYATLARINING SHAKLLANISHI VA ASOSIY YO‘NALISHLARI 
1.1. Mehnat bozorining mohiyati va ijtimoiy-iqtisodiy mazmuni 
Bugungi kunda iqtisodiyotning oldida turgan dolzarb muammolardan biri 
mehnat bozorini samarali shakillantirish va rivojlantirishdir. Buning uchun, avvalo, 
ijtimoiy va iqtisodiy tizimlar rivojlanishining ob’ektiv qonunlaridan savodli 
foydalanish zarur. 
Mehnat bozori bozorning boshqa tizimchalari bilan uzviy bog‘langan. 
Haqiqatdan ham talabga ega bo‘lish uchun ishchi kuchi jismoniy, aqliy va kasbiy 
qobiliyatlarning belgilangan majmuasiga ega bo‘lishi kerak. Ishlab chiqarish 
jarayoniga bu qobiliyatlarni tatbiq eta turib, u o‘z iste’mol sifatlarini yo‘qotmasligi 
uchun doimo qayta ishlab chiqarilishi lozim. Nafaqat o‘zini qayta ishlab chiqarish, 
balki mehnat resurslari va butun aholining sifat ko‘rsatkichlari ham yaxshilanishi 
darajasini oshirib yoki pasaytirib, ushbu tengsizlikni yo‘q qilishi mumkin. Ishchi 
kuchiga jami talab investitsiya va ishlab chiqarish hajmlari bilan tartibga solinadi. 
Mehnat bozori – bu, mehnatga qobiliyatli aholining ish bilan band bo‘lgan 
va band bo‘lmagan qismlari va ish beruvchilar o‘rtasidagi munosabatlarni hamda 
ularning shaxsiy manfaatlarini hisobga oluvchi kontraktlar (mehnat kelishuvlari) 
asosida “mehnatga qobiliyatlarini” xarid qilish - sotishni amalga oshiruvchi, 
shuningdek, ishchi kuchiga talab va taklif o‘rtasidagi nisbatlarni bevosita tartibga 
soluvchi, bozor iqtisodiyotining murakkab, ko‘p aspektli, o‘suvchi va ochiq 
ijtimoiy-iqtisodiy tizimchasidir. 

mehnat bozori tarkibiy qismining asosiy elementlariga quyidagilar 
kiradi: ishchi kuchiga talab va uning taklifi, qiymati, bahosi va yollashdagi 
raqobat. Talab
 
agrosanoat majmuasi, ishlab chiqarish ijtimoiy infratuzilmasi va 
xalq xo‘jaligining boshqa sohalari mehnat bozoriga buyurtma etgan, ish haqi fondi, 
shaxsiy yordamchi xo‘jaliklardan daromadlar va boshqa hayotiy vositalar bilan 
ta’minlangan ehtiyojning
 
hajmi ishchi kuchiga talab va taklifning hajmi, tarkibi va 

---

8 
nisbatini shakllantirish; 

bozor uslubida xo‘jalik yuritishining iqtisodiy, ijtimoiy va huquqiy 
mexanizmlari yordamida ishchi kuchiga talab va taklifni tartibga solish; 

mehnat resurslarining oqilona bandligini ta’minlashga bevosita ta’sir 
ko‘rsatish; 

ishsizlar ish topishiga, ularning malakasi va raqobat qobiliyatini 
oshirishga ko‘maklashish;