Kurs ishi mavzu: “ Mehnat bozorining mohiyati va ijtimoiy-iqtisodiy mazmuni”

 

---

19 
II-BOB. MEHNAT VA AHOLINI IJTIMOIY MUHOFAZA QILISH 
ORGANLARI FAOLIYATLARINING SAMARADORLIGINI OSHIRISH 
YO‘LLARI 
2.1. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari faoliyatlarining 
samaradorligini baholash usullari 
 
Ish bilan bandlik xizmati o‘zining asosiy mijozlari bilan ishini shunday 
tashkil qiladiki, bunda ish beruvchi mehnat bozorining holatiga qarab ishchi kuchi 
talabining kelajakdagi o‘zgarishi bo‘yicha oldindan o‘z strategiyasini ishlab 
chiqishi va oldinroq kadrlar tayyorlash masalasini hal qilishi zarur; ishsizlarda esa, 
kasbiy malakalarini o‘sishiga ichki talabni rivojlantirish va mehnat bozoridagi 
raqobat kurashiga psixologik jihatdan tayyor bo‘lishlari zarurligini ifodalaydi. 
Biz ish bilan bandlik xizmati faoliyatining samaradorligini baholash uchun 
optimal usullardan foydalanishga harakat qilamiz. Bu bilan bog‘liqlikda biz 
oldimizga quyidagi masalalarni qo‘yamiz: 
1.
Ish bilan bandlik xizmati faoliyatining samaradorligini baholash uchun 
tadbiq etilayotgan usullarni tizimlashtirish; 
2.
Hududiy ish bilan bandlik xizmati faoliyatining samaradorligini 
baholashda ko‘rsatkichlar tizimi va usullarini tahlil etish; 
3.
Ish bilan bandlik xizmati faoliyatining samaradorligini baholash 
usullarini takomillashtirish bo‘yicha tatqiqotlar o‘tkazish va tavsiyalar ishlab 
chiqish. 
Mehnat sohasida ish bilan bandlik xizmati har qanday davlat tashkiloti 
singari ierarxiyali (pog‘onali) tuzilmalarga ega, shuning uchun uning faoliyatini
baholash turli darajalardagi boshqaruv organlari sifatida amalga oshiriladi: yuqori 
darajada – respublika miqyosida; o‘rta darajada – hudud (viloyat) miqyosida; quyi 
darajada – joylardagi mehnat organlari (tuman) miqyosida. 

---

20 
Ko‘pchilik MDH davlatlarida yaqin vaqtlargacha, Mehnat va aholini 
ijtimoiy muhofaza qilish vazirliklari tomonidan hududiy ish bilan bandlik xizmati 
organlari faoliyatlarining samarali yoki samarasiz ekanligi quyidagi ikkita 
ko‘rsatkich bilan baholangan: birinchisi – aholini ish bilan ta’minlash 
jamg‘armasiga yig‘ilgan sug‘urta ajratmalari va bu mablag‘larning ishsizlarga 
nafaqa to‘lovlari uchun etarliligi; ikkinchisi- ishsizlik darajasi, mehnat organlari 
ro‘yxatidan o‘tgan jami ishsizlar sonini jami iqtisodiy faol aholiga nisbati. Bu 
ko‘rsatkichlar va natijalar ish bilan bandlik xizmati faoliyatini samarali yoki 
samarasiz ekanligini baholash uchun etarli hisoblangan. 
Respublikamiz Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi 
tavsiyasiga muvofiq, hududiy ish bilan bandlik xizmati organlari faoliyatlarining 
samaradorligini hisoblash metodikasini qarab chiqamiz. 
Respublikamiz Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi hududiy 
ish bilan bandlik xizmati organlarining faoliyatlarini takomillashtirish hamda 
mehnat bozori monitoringini mustahkamlash maqsadida, hududiy ish bilan bandlik 
xizmati organlari faoliyatining samaradorligini baholash bo‘yicha ko‘rsatkichlar 
tizimini kengaytirish zarur. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "A
h
oli bandligini oshirish 
h
amda 
me
h
nat va a
h
olini ijtimoiy mu
h
ofaza 
h
ilish organlari faoliyatini takomillashtirish 
chora-tadbirlari to‘
g‘
risida" 2007 yil 6 apreldagi P
Q
-616-son 
q
aroriga muvofi
q
ishlab chi
q
ilgan 
h
amda ishga joylashtirishga mu
h
toj me
h
nat bilan band bo‘lmagan 
a
h
oli sonini minta
q
alar bo‘yicha 
h
isoblab chi
q
ish va shu asosda me
h
nat 
resurslarining tegishli balansini ishlab chi
q
ish tartibini belgilaydi. 
Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan ish bilan 
bandlik xizmati organlari faoliyatining samaradorligini baholash uch qismga 
bo‘linadi. 1) Ish izlovchi fuqarolarning ish bilan bandlik xizmatiga talab etilganlik 
darajasini baholash. 2) Ish topish maqsadida murojaat qilgan fuqarolarni ishga 
joylashtirishga ko‘maklashish bo‘yicha ish bilan bandlik xizmati faoliyatining 
samaradorligi. 3) Ish beruvchilar bilan ishlash. 

---

21 
Hududiy ish bilan bandlik xizmati organlari faoliyatining samaradorligini 
baholash bo‘yicha yuqorida keltirilgan ko‘rsatkichlar ish bilan bandlik xizmati 
organlari rivojlanishining turli bosqichlarida kengayib bormoqda va maqsaddan 
kelib chiqqan holda hamda faoliyat yo‘nalishlaridan bog‘liq ravishda o‘zgarmoqda. 
Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, Samarqand viloyati ish bilan bandlik xizmati 
faoliyatining natijalarini respublikamizning boshqa hududiy ish bilan bandlik 
xizmati organlari faoliyatlari bilan har tomonlama baholash bo‘yicha 
solishtirishning aniq mezoni ishlab chiqilmagan. SHu sababli, viloyatlar ish bilan 
bandlik xizmati organlari faoliyatlarining natijalarini har tomonlama o‘zaro 
solishtirish mumkin bo‘lgan ko‘rsatkichlar tizimining dasturiy ta’minotini ishlab 
chiqish va amaliyotga tatbiq etish kerak. 
Biz o‘ylaymizki, ishga joylashtirishga ko‘maklashish masalasi ish 
beruvchilar va ishsizlar o‘rtasida murosaviy munosabatlarni shakllantirishni 
nazarda tutadi. Murosaga kelishni bunday baholash mezoni ish beruvchilar va 
ishsizlar talabini qondirish imkoniyatlari hisoblanadi. SHunday ekan, ish bilan 
bandlik xizmati ishining samaradorligini baholash uchun ish beruvchilar va 
ishsizlar talabini qondirilish darajasini aniqlash zarur. 
Biz mehnat bozori konyukturasi nuqtai nazaridan quyidagi ko‘rsatkichlarni 
ish bilan bandlik xizmati organlari faoliyati samaradorligini baholashning amaldagi 
kompleks ko‘rsatkichlar tizimiga qo‘shishni taklif etamiz: 
1.
Mehnat bozori segmentidagi talab va taklifning nomuvofiqligi darajasi 
(D
n
). 
(%)
;
%
100