M Ə h ə m m ə d t a ğ I s I d q I 1 5 0 MƏHƏMMƏd tagi siDQİ Ə s ə r L ə r I
Yüklə 55,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
sevməK qədərincə m üəllim lərim izi də sevirəm . ÇünKİ onlar h ər gün mənə bilm ədiyim şeyləri öyrədirlər. M üəllim lərim izi sevən Kİmi K İtablarım ı və d əftərlərim i də sevirəm . ÇünKİ onlar m ənim elm öyrən- məyimə səbəbdir. Mən Kİtabımı və d əftərlərim i Kİrli və çirKİi etməyəcəyəm. MəKtəbdən və m üəllim lərdən və kİ- tabım dan daha a rtıq ata və anam ı sevirəm . ÇünKİ mə- nim zəhm ətlərim i çəKİb, böyüdüb, məKtəbə qoyan onlar- dan. * Qeyd: B u im la a ly a z m a s ın d a 39-cu im la Kimi ve- rilm işdir. L a K in m ü ə l l i f «MəKtəb» a d l a n a n im l a n ı n iKinci im la y e rin d a verilm d sin i tö v s iy ə et m işd ir. K ita b ın ndşri z a m a n ı m ü ə l li fin q n y d in ə əmdl o lu n m u ş d u r . U ç ü n c ü i m l a MƏKTƏBƏ DAVAM İk İ i l bundan i r ə l i m ə n h e ç b ir ş e y bilməz idim , A ncaq m übtədilər sinifində əlifba başlayıb, h ü ru fa t öy- rənm əyə m əşğul idim . B ir neçə ay məKtəbə davam edib, diqqət ilə çalışdım . Sevgili m üəllim lərim iz h ə r gün ver- diyi d ərsləri həvəslə oxuyub, yazdım və öyrəndim . Tain- Kİ b ir az m üddətdə əlifbanı b itird im . GÖzəl su rətd ə im- ta h a n verib b irin ci sinifə daxil oldum. Keçən il bu vədə qiraəti-Q uranla Kitab oxum ağa alışdım . Bəzi h e K a y ə lə r - dən im la təriqilə yazıb və h ü sn i-x ətt təlim inə şü ru eylə- dim. Ə lhasil, h ə r b ir vəzifəm i layiqincə ic ra edib, İKİnci im tah an ım ızd an sonra İKİnci şöbəyə K e ç d im . İn d i oxuy- ub-yazdıqca qəlbim n u ra n i olub, m əlum atım a rtır. D ö r d ü n c ü i m l a TƏFƏKKÜR \ Ə MÜLAHİZƏ H ər dəm KiçİK və Körpə u şaq lara baxıb yəqin edi- rəm Kİ, b ir v a x t v a r im iş ınənim də o n lar Kİmi nə dişlə- rim çıxm ışdı və nə sü rü n ü b yeriyə b ilird im . Nə də süddən savay b ir şey yeməyə iq tid arım v a r idi. Sonra a ta və an am ın zəhm əti və tərbiyəsi sayəsində yavaş- yavaş böyüyüb, gəzib dolanm ağa və xörəK yeməyə q ad ir oldum . TaiıiKİ dil açıb, danışıb və söyləşdim . MəKtəbə h azırlaşm aq ü çü n h ə r gün evim izdə b ir neçə sa a t a ta və anam dan gözüm üzə görünən şeylərin isim lərin i və sair- lə rin a d la rm ı öyrəndim , H eyvanların və bitK İlərin doğu- lub-göyərm əsindən və böyüyüb-nişvü-nüm a etm əsindən b ir çox m əlum at Kəsb etdim . Neçə yaşm da olduğum u da bilib məKtəbə gəldim . B ir az m üddət zərfin d ə oxuyub- yazm ağı tə h sil etdim . B undan sonra h ə r g ü n sevinə- sevinə məKtəbə gəlib, diqqət ilə dərslərim ə davam edəcəyəm. Tənbəl və qeyrətsiz u şaq lard an olm ayacağam . N afəhm və zəKavətsiz şagirdlərə bənzəməyəcəyəm. 4 B e şin c i i m l a MƏKTƏBƏ DAVAM EDƏN UŞAQ Y aşasın məKtəbə davam edən uşaqlar! MəKtəbə davam edən uşaq səhər tezdən yerindən d u ru b məKtəbə gəlməK həvəsilə uçar. E vlərində fe h risti- təd risə (dərs cədvəlinə) baxıb, о g ü n ü n d ə rsin i gözdən Keçirib, h a z ırla r. A ta-an ası da onun b ir dəqiqə v a x tım n fö v t olma- m asını nəzərə alıb məKtəbə gəlməyə tərğ ib eylər. MəKtəbə davam edən şag ird h ər gün dərs v ax tın - dan irə li məKtəbdə h azır olur. MəKtəbə daxil olub, öz y erində əyləşib, dərsə h a z ırla şır. O dur Kİ, bu qism uşaq- la r ə w ə lin c i dərsdən ə w ə l m əK təb həyətində görünm əz. Heç bir g ü n məKtəbə gəlməməK barəsində bir ü z r və bə- hanə gətirm əz. İs tə r bircə dərs də olm uş olsa, yenə vax- tın ı itirm əyib, m ə K tə b d ə n qayib olm az. D ərs əsnasm da əsla eşiyə çıxm az. Bu səbəbdəndir k İ, bu günə (belə) uşaqlar gündən-günə tərəqqi tapıb, im tahan m əclisində im tiyaz vərəqi alır. M əlum dur Kİ, hər k ə s uşaqlıqda bu xasiyyətə adət tu tsa , böyüKİÜKdə də tu td u ğu işdən mən- fəətbərdar olur. İn d i ü m id v ar oluram Kİ, KiçiKİİKdə məKtəbə davam edib, böyüyəndə yenə h ə r b ir v a x t, h ə r b ir işdə m üda- vim ətdən g eri durm ayacaqsınız. TainKİ Kamalath və mə- rifə tli ad am ların m ərtəbəsinə yetişəsiniz. A l t ı n c ı i m l a M ƏKTƏBƏ GEC GƏLƏN U Ş A Q Ey m ənim həvəsli şagirdlərim ! MəKtəbimizdə b ir neçə uşaq v a rd ır Kİ, həm işə bi- v a x t gəlm əyə ad ət ediblər. X üsusən h av a b u lu t olan v a x tla rd a h ə r g ü n tÖvqif cəzasını a lırla r. Söz yox kİ, be- lə u şa q la rın məKtəbə gec gəlm əyi evlərirdn u zaq lığ ı cə- h ətin ə dey ildir. ÇüıiKİ çox u şaq lar v a rd ır Kİ, evləri məK- təbə d ah a u zaq d ır. B u nu n la belə yenə h ə r gün dərsdən irə li məKtəbdə h a z ır o lu rlar. Pəs m əlum o lu r kİ, bu u şaq ların a ta və an aları v a x tın və dəqiqənin qədr və qiym ətini bilm əzlər. Həm də özləri şövqsiz və həvəssiz şag ird lə rd ə n d ir kİ, hənuz oxuyub-yazm ağın m ənfəətini və elm və ədəbin ləzzətini anlam ayıblar. О səbəbdəndir kİ, belə u şaq la r çox vax t- la r tö v q if cəzasına d ü çar olub, m ə K tə b in aşağı tərəfin d ə Kİtabları əllərində, ayaq ü stə durub, dərsə m əşğul olur lar. S izlər də o n lara h əq arət nəzərilə baxdıqca yenə vax- tm d a məKtəbdə h a z ır olm ağa qeyrət və dlqqət etm əzlər. M əlum unuz olsun k İ, belə v a x t Keçirən və dərs iti- rə n şa g ird lə r heç b ir v a x t tərəqqi etm əz. H əm işə yoldaş- la n n d a n geridə qalıb, layiqincə elm təh sil etm əyə çalışa bilm əz. Pəs lazım d ır Kİ, h ə r gün v a x tın d a məKtəbə gəlm əli və h ə r g ü n ü n və h ə r sa a tm d ərslərin i və v əzifələrin i öz v a x tın d a cabəca etm əli. ______________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________________________ ^ Y e d d i n c i im la FƏ H İM VƏ 2Ə K A V Ə TLİ U ŞA Q Fəhim və zəKavətli şagirdlərə b ir böyÜK dövlət sa- hibi və b ir tÜKənməz xəzinə malİKİ deməK cayizdir. ÇünKİ belə uşaqlar öz fəhm və fərasətləri səbəbinə hər qism elm və m aarifdən bəhrəyab olub, gələcəKdə xöşbəxt və səadətm ənd olm aqlarına şübhə yoxdur. Necə kİ ixiək- təbim izin qabil və zirəK şagirdləri öz zehn və zəKavətlə- rin in sayəsində hər gün müəllimdən afərin və təhsin vərəqələri alırlar. ZəKavətli uşaq məKtəbdə müəllim verdiyi dərslərə qulaq asıb, anlam adığını müəllimdən təKrarən sual ey- lər. Sual və cavabh dərslərdə ham ıdan qabaqca barm ağın tu tu b , h ər b ir suala layiqincə cavab verər. Öz dərsini oxuyub-yazıb, hifz edəndən sonra yoldaşlarınm səhvlə- rin i və d əftərlərin in xətalarm ı meyl və həvəslə təlim və islah eylər. İm la dərsində hərfləri, Kəlmələri, nöqtələri, sə tirlə ri və sair əlam ət və işarətləri elə b ir gözəl surətdə tə rtib ilə yazar kİ, səhv və xətası çox az tap ılar. Odur Ki, belə uşaqların nöm rələri heç b ir v ax t dörddən və beşdən ƏKSİK olmaz. Belə fəhim və zəKavətli uşaqdan m üəllim lər və a ta və ana nə qədər razı və xoşnud olsa gərəKdir. İndi hər b ir şagirdə lazım dır Kİ, həmişə səy və diq- qət etsin və şövq və həvəslə çalışsın , tainKİ belə zəKa- v ətli uşaqlardan məhsub ola. SəKKİzinci i m la N A FƏ H İM VƏ ZƏ K A V Ə TSİZ U ŞA Q Ey mənim zirəK və zəKavətli şagirdlərim! Keçən im la dərsim izdə fəhim və zəKavətli şagirdlərin əhvalın- dan filcüm lə tə rif və bəyan olundu. BugünKÜ dərsim izdə nafəhim və zəKavətsiz uşaqların halətindən zİKr olu- nacaqdır. ZəKafətsiz uşaq heç b ir v ax t yoldaşlarına baxmaz, öz üzərinə fİKİr etməz və əsla im tahan g ü n lərini xəya- lına gətirm əz. B irinci sinifdən İKİnci sinifə və İKİnci si- nifdən üçüncü sin ifə tərəqqi eyləməK fİKrinə düşməz. Şövqlə və həvəslə çalışıb, çabalayan u şa q la rın qey- rə ti və diqqəti əsla ona tə s ir etm əz və d ərs əsnasında gözünü K itabdan g ö tü rü b və nəzərini m üəllim dən b ir özgə şeyə m ütəvəcceh olub, xəyalını d a ğ ıd a r. Məsələn: MəKtəbin d iv arın d a aslıan x əritələrd ən b irisin ə ba- x an d a gözü b ir quş şəKİinə s a ta şır və öz-özünə xəyal ey- lər Kİ, b u quş nə gözəl quşdur! Bu quş görəsən h a rd a o lur? Bu quş yuvsını h a ra la rd a tİKİr? D ivardam ı? A ğacdam ı? B ağdam ı? Dağdamı? Ə lhasil, belə xəyalata alışıb, b ir v a x t g ö rər k İ, m üəllim d ərsi q u rta rıb , u şaq lar tən əffü sə ç ıx ırla r. Am- m a dərsdən heç b ir fayda hasil edə bilm əyib. Söz yoxdur Kİ, belə b ifə ra sə t uşaqdan həm işə m üəllim lər b iz a r və yoldaşları n a ra z ıd ırla r. A ta-an ası onu məKtəbə göndər- m əK d ə labüd və n açard ır. İn d i m əKtəbim izin üm um şag ird lərin ə ta p ş m b və su rəti-m əx su rəd ə tövsiyö edirəm k İ, gecə-gündüz həvəslə çalışıb, səy və diqqət eləsinlər, tainKİ belə bifəhm və b iş ü u r u şa q la rd a n olm asınlar. D o q q u z u n c u i m l a DİQQƏTLI UŞAQ D iqqət dediyim iz b ir böyÜK m ənalı Kəlmədir. H ər şag ird diqqət Kəlməsinin m ənasm ı necə Kİ, lazım d ır an- lam az. D iqqət Kİmi böyÜK nem ət hər b ir vücu d d a tapıl- maz. O dur Ki, məKtəbimizdə b ir neçə diqqətli və qeyrətli u şaq lar v a rd ır kİ, hər nə qədər özləri kİçİk və sin iflə ri az olsa da yenə h ər sinifdə öz həm dərslərindən təm iz tap ıb , tərəq q i etməKdədirlər. D iqqətli uşaq h ər gün səhər tezdən məKtəbə gələn- də K itablarm a, d əftərlərinə, qələm danına və sa ir təlim şeylərinə diqqət ilə baxıb, m ülahizə eylər kİ, məKtəbdə m ətəl qalm asın. Və bəİKə də lazım olan v ax td a yoldaşla- rın d an m innət çəKib alm asm . MəKtəbdə h ər g ü n ü n və h ər saatın dərsini elə h azırlay ır Kİ, m üəllim tərəfin d ən onu xəbərdar etm əyə lazım görülm əz. D ərs əsnasında əsla yerindən hərəKət eyləməz. D ərsin a x ırın a Kimi elə diqqətlə qulaq asıb m əşğul olar k İ, həm in d ərsin sual və cavabına ş ü ru olunanda h ər b ir suala cavab verməKdən aciz qalm az. D iqqətli u şaq ların im la d ə ftə rlə rin i nəzərdən Keçi- rəndə h ü sn i-x ə tt şivəsini g ö z lə m ə K İ ə r in d ə n ə la v ə b ir h ə rf və b ir nöqtə səhv və x ətası tapılm az. M əlum unuz olsun k İ, m əK təbim izin diqqətli və qey- rə tli u şa q la rı gələcəK zam anlarda b ir nem əti-üzm aya va- sil olub və b ir böyÜK şan və şö v K ə tə malİK olacaqlar. X alq için d ə öz əm sal və əcran ın d an təm iz tap ıb (seçilib) təh sin i-afərin ə layiq olacaqlar. ÇünKİ in san ı əla dərəcəyə y e tirə n d iq q ətd ir. Elm və Kamalat sahibi edən diqqətdir. D ünyada h ə r b ir işi cabəca edən diqqətdir. Yenə dlqqət- d ir. Yenə d iq q ətd ir, oğlanlarım l O n u n c u i m l a D İQ Q Ə TSİZ U ŞA Q Ey m ənim diqqətli şagirdlərim ! D iqqətsiz u şaq ların hal və h ə r ə K ə ti sizlərə b ir m ayeyi-ibrətdir. Belə u şaq lara m əbada baxasız! Öz qey- rə t və d iq q ətin izi zaye edərsiniz. D iqqətsiz uşaq dünya- da heç b ir səadətə nayil ola bilm əz. Bu qism u şaq lar m ə K tə b d ə heç b ir g ü n öz d ərslərin i və v əzifələrin i layi- qincə ic ra edə bilm əz. Çox v a x t o lu r kİ, d u ad an sonra d ə r s ə ş ü ru olunanda görərsən k İ, Kitabını açm ayıb. - M üəllim : “ Oğlum! Nə üçün Kitabını açm ayıbsan? K itab ım ı gətirm əm işəm cavabm ı v erər. İm la dərsinizə d ə ftə rin i aç! Deyiləndə evdə qalıbdır deyir. H ərg ah b ir əlahiddə dəftərə yazm aq lazım gəlsə qə- ləm danı yazm ayacaq. Əgər yoldaşının qələm danına şir- Kət etsə qələm ta p a bilməyəcəK. DeməK o lu r k İ, diqqətsiz uşağın m əK təb ə gəlməyilə evdə qalm ağı bərabərdir. Bəzi günlər məKtəbə daxil olanda görərsən Ki, co- rabını tə rs geyibdir və yainKİ Kəmərini bağlamayıbdır. Bəzi vaxtlar məKtəbə gələndə yolun y a n sın d a baxar go- г э г Kİ, gecə börKÜ başında qalıbdır. B ir də evə qayıdıb papağın qoyub, gəlib məKtəb otağına daxil olanda görər Kİ, m üəllim ə w ə lin c i d ərsi q u rta n b , u şaq la r tən əffü sə çıx ıb lar. M üəllim onun gec gəlməK səbəbini su al edəndə cavabında aciz qalıb, b ir p ara yalan sözlər telə düzm əyə b aşlar. MüəlUm: - Y alançının cəzası tö v q ifd ir; - deyib, onu b ir sa a t dizi üstə əyləşm əyə d ü çar eylər. Şübhəm iz y o x d u r k İ, bu növ diqqətsiz u şaq la rı heç kəs sevməz. Söz y o x d u r k İ, hərgiz belə u şaq lard an olm ayacaqsınız və həm işə d iqqətli olm ağa diqqətlə çalışacaqsım z. O n b ir in c i i m l a İTAƏTLİ UŞAQ İta ə tli u şa q la rı A llah taa la h ifz eləsin! İta ə tli uşaq nəinKİ məKtəbdə m üəllim in b u y u rd u ğ u n a əməl eylər, bəİKə, evlərində də ata-an asın ın sözündən əsla təcavüz eləməz. Ona əm r olunan təKİiflərdə heç b ir q ü su r qoy- maz. İta ə tli u şağ ı ata-an ası b azara, qonşuya və s a ir yer- lərə b ir işə göndərəndə «baş üstə!» - deyib, о iş i meyl və rəğbətlə cabəca etm əyə çalışır. Əcəba! tta ə tli u şaq a ta və an an m ita ə tin in vacib və lazım olm ağını h arad an bilm iş? Necə bilm əsin k İ, m üəllinı h ə r h əftə pəncşənbə gün- ləri a x ırın c ı dərsdə mövizə və n əsih ət etd iy i halda, a ta və an an m ita ə tin in vacib olm ağım neçə-neçə d əlillər ilə sü b u ta y e tirib , x a tirn işa n eylər. O dur k İ, belə u şaq lar ata -a n asın ın və m üəllim lərinin tərəfin d ən v erilən nəsi- h ətlərə canü dillə qulaq asıb, əməl etməKdədirlər. Məsə- lən: Daş atm aq, uca yerdən atılm aq, pis m ü sah ib lər ilə gəzməK, nəmnaK yerlərdə əyləşməK, od ilə və Kİbrit ilə oynam aq, is ti-is ti təam yeməK, tə rli-tə rli su içməK, ка1 mevə yeməK və sa ir bu günə (belə) zərərli və bifayda əm əllərin barəsində verilən n əsih ətləri qəbul edib, əsla it a ə t s iz lİ K göstərm əzlər. M əKtəbimizin ita ə tli şag ird ləri bu dərsə necə diq- qətlə qulaq a sırla r, necə şövq ilə və həvəs ilə y azırlar. Ə lbəttə in sa n ı səadətə y etirən ita ə td ir. D ünya və ax irətd ə n ica t v erən ita ə td ir. Ita ə tli olm ağa Kİm çalış- maz? İta ə tli olm ağı Kim istəm əz? O n İKİnci i m l a İTAƏTSİZ UŞAQ Ey m ənim ita ə tli şagirdlərim ! M əbada-m əbada dünyada b ir p a ra ita ə tsiz və nadan uşaqlardan olasınız! Itaətsiz uşaqları görməyə gözüm yoxdur. Belə uşaqlar həm işə m üəllim inin gözündən düşüb və ata- anasının m əhəbbətindən məhrum qalır. İtaətsiz uşaqla- rın gördüyü işləri və tutduğu əm əlləri bəyan etməKdən dilim acizdir, Belə uşaqları ata və anası bir lazım lı işə göndərəndə az qalır Kİ, cam çıxsın . Guya k İ, iş görməK h a ram d ır. B ir n əsih ət edəndə nə qədər cam sıx ılır. Dey- əsən Ki, n əsih ət qəbul eləməK g ü n ah d ır. Məsələn: A nası deyəndə: - Oğlum, ap ar b u Kuzəni çeşm ədən doldur! M ən ap ara bilm ərəm , çeşmə u zaq d ır. M ən gedə bilm ərəm . Belə çirKİn-çirKİn cavablar verər, Keçən günlərdə məKtəbimizin şag ird lə rin in b irisin - dən evlərində b ir itaətsizlİK sad ir olubdur. A ta-an am n ita ə ti vacib və lazım olduğu halda, anası ilə döyüşüb və savaşıb və b ir p ara nam ülayim sözlər söyləməyə cəsarət edibdir. tnd i mən onun adm ı aşiKar zİKr etm əyirəm . BəIkə peşm an olub, gedib anasım n əlini öpüb və tə q sirin in ü z rü n ü istəyib , günahm dan tövbə edəcəKdir. Və illa əsam iyi-ətfal vərəqəsində onun ad ın m a ltm d a nöqteyi- təğbih g ö rü n ü b və özünü tövqif cəzasına düçar olm uş görəcəKSİniz və onun əhvalına yanıb, əfsus edəcəKsiniz. O n ü ç ü n c ü i m l a QEYRƏTLİ VƏ ÇALIŞQAN U ŞAQ Bu gün bu im la dərsində sizlərə bir müqəddəs kə I- m ənin m ənasım tərif və bəyan edəcəyəm Ki, о da qeyrət- d ir. Q eyrətli u şa q la rm əhvalından b ir m ü x tə sə r m əlum at verəcəyəm , ta biləsiniz k İ, qeyrətli və d iq q ətli olm aq ey- n i səad ətd ir. Q eyrət dediyim iz nədir? Q eyrət dediyim iz b ir tÜKənməz xəzinədir. Q eyrət bir gövhəri-giranbahadır kİ, ona malİK olan Kİmsə həm işə asayiş və istirah ətlə Keçinir. Hələ к а т а - la tlı və m ə rifə tli şəxslər qeyrət Kəlməsini zəhm ət məna- sına tutublar. Belə kİ, h ərg ah zəhm ət Kəlm əsinin bir nöqtəsin götürsən görərsən k İ, zəhm ət deyil, rəhm ətdir. P əs m əlum oldu kİ, səyli və q ey rətli adam zəhm ət sevər. Zəhm ət sevən Kİmsə rəhm ətə m üstəhəqq olur. O dur Kİ, deyiblər: - C avanlıq zam anında zəhm ət çəKən Kişi qocalıq əyyam m da ra h a t olur. Q eyrət Kəlməsinin m ənasm da sözlər ü çü n ancaq bir bu qədər Kİfayətdir. İ n d i g ö rəK a y a q e y r ə t li u ş a q n e c ə o lu r ? Q eyrətli uşaq əziz ö m rü n ü n qiym ətli v a x tla rın ın sa a t və dəqiqələrini bihudə və bica yerə tələf və zaye eləməz. İs tə r məKtəbdə olsun, is tə r evdə, heç b ir v a x t m ətəl və Ьекаг əyləşməz. K itab oxuyar, yazı y azar, dərs əzbərlər, hesab ç ıx a ra r, şəK İl çəKər. Ə lhasil, məKtəb və- zifələrin d ən tu tm u ş ev işlərinə Kİmi h ə r b iris in i öz vax- tın d a cabəca eləyər. S əhərlər tezdən ham ıdan qabaqca məKtəbə gələn, dərsə ş ü ru olunanda ham ıdan qabaqca d ərs başlayan, dərs əsnasında h ə r b ir suala qabaqca ca- vab v erən q ey rətli u şaq lard ır. MəKtəbimizə b ir m ü fə ttiş gələndə onun nəzər diqqətini cəlb edən q ey rətli şagird- lə rd ir. O dur Kİ, q ey rətli şag ird lər d ərs g ü n lərin d ə təh sin və a fə rin vərəqəsinə maliK olub və im tah a n m əclisində im tiyaz vərəqəsinə layiq o lu rlar. O n d ö r d ü n c ü i m l a Q EY R Ə TSİZ V e TƏNBƏL U ŞA Q Ey m ənim q ey rətli şagirdlərim ! D ünyada Yüklə 55,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|