M. G. Safin, yu. S. Ruziyev, B. S. Aliqulov biologik faol va dorivor moddalar biotexnologiyasi

 
5.2. L-triptofanni mikrobiologik uslubda sintezlash va ajratib olish 
texnologiyasi 
Triptofan 
(alfa-amino-beta-indolil 
propion 
kislota) 
almashinmaydigan 
aminokislotalar guruhiga kiradi. Uning strukturaviy formulasi quyidagicha: 
Uning miqdori o`simlik oqsillari tarkibida uncha ko`p bo`lmaydi. Hayvon 
organizmi uchun unga bo`lgan talab uncha yuqori bo`lmasada, uni yem-oziqa 
tarkibiga qo`shib berish qishloq xo`jalik hayvonlarini ratsionini boyitadi. Bundan 
tashqari L-triptofanning o`ta tozalangan 99 % gacha tozalikka ega bo`lgan 
preparatlaridan tibbiyot uchun davolash komponentlari ishlab chiqarishda va 
biokimyoviy tatqiqotlarda foydalaniladi. L-triptofanni tibbiyot, qishloq xo`jaligi va 
ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish uchun mo`ljallangan har xil tozalik darajasida 

---

- 46 - 
ajratib olish texnologiyasi ishlab chiqilgan va ishlab chiqarishga joriy etilgan. Sanoat 
miqyosida triptofanni ishlab chiqarishni bakterial-shtammlar yordamida tirozin va 
fenilalanin yetishmasligi sharoitida amalga oshirish ham, L-triptofanni hosil qilish 
uchun xizmat qiladigan biosintezni har xil achitqi fermenti tizimidan foydalangan 
holda transformatsiyalash orqali ham ajratib olish mumkin. 
Triptofanni bir bosqichli biosintezlashda bakteriyalarning sporali shtamm-
mutantlari
Bac.subtilis
yordamidan foydalaniladi va bunda har 1 l reaksion suyuqlik 
hisobiga 10 g triptofan sintezlanadi. Triptofanni ikki bosqichli uslubda sanoat 
miqyosida ishlab chiqarish uchun 
C.utilis
ning ferment tizimi yordamida antranil 
kislotani L-triptofanga transformatsiyalash orqali amalga oshiriladi va bunda reaksion 
muhitda mahsulotning miqdori 6 g/l ga etadi. 
L-triptofanni bir bosqichli biosintezlash uslubi
Triptofanni produsentini o`stirish, uni ajratib olish va tozalash, hamda uning 
asosida yem-oziqa va yuqori darajadagi tozalikka ega bo`lgan preparatlarni ajratib 
olishga tegishli ishlar amaliy jihatdan L-lizindagi mikrobiologik ishlab chiqarish 
bosqichlaridagini 
takrori 
hisoblanadi. 
Shuning 
uchun 
asosiy 
texnologik 
jarayonlarning ba`zi xususiyatlarinigina keltirib o`tish bilan kifoyalanamiz. 
Produsentni o`stirishda odatda 8-Jadvaldagi tarkibga ega bo`lgan ozuqa 
muhitidan foydalaniladi.