M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov

Qora shaqshaq – Sturmus vulgaris L.  

 

Chumchuqsimonlar  turkumining  chug„urchuqlar  oilasiga  kiradi.  Tanasi 

ixcham, qanotlari uzun bo„lishi bilan boshqa chumchuqsimonlardan ajralib turadi, 

dumi kaltaroq, keng, tumshug„i ingichka, uzun. Patlari qora, tovlanma ko„rinishga 

ega.  Qanot  patlari  ichida  oq  dog„lari  bo„lgani  uchun  chiporroq  ko„rinishga  ega 

bo„ladi.  Bizga  kelib  ketuvchi  qushlardan,  G„arbiy  Yevropada  qishlaydi. 

O„zbekistonga  chug„urchuqlar  fevralning  oxiri  mart  oyi  boshlarida  uchib  kelib, 

daraxt  kovak-kandiklariga  uya  quradi.  Ba‟zida  uylarning  karnizlariga,  jar 

yoqalariga  ham  uya  quradi.  Sun‟iy  o„rnatilgan  "uyalar"dan  bola  ochishda 

foydalanadi.  Uyalarini  erkagi  va  makiyoni  barg,  hashak-xushaklar,  qushlarning 

patlaridan  quradi.  Uyalarida  4-6  tuxum  bo„ladi,  14-15  kun  erkagi  va  makiyoni 

navbatlashib  tuxum  bosadi.  Bolalarini  16-18  kun  ota-onasi  uyada  boqib,  uchirma 

qiladi.  Tashqarida  14-15  kun  boqadi.  Bolalarini  hasharotlar,  ularning  qurtlari  va 

qo„ng„izlar  bilan  boqadi.  Bulardan  tashqari  tut,  gilos,  olcha,  uzum  mevalari  va 

---

 

29 

jo„hori, 

bug„doy, 

arpa, 

mosh 

o„simliklarining donlari bilan ovqatlanadi. 

Lekin  meva  va  don  ovqatning  30-40 

foizini  tashkil  etadi  xolos.  Chug„urchuq 

Farg„ona  shahrida  uyalarini  uylarning 

karnizlariga,  daraxt  kovaklariga  quradi. 

Kuz  oylarida  uchib  ketish  oldidan  bir 

necha o„nlab galalar hosil qiladi. 

Bu 

qushlar 

bog„dorchilikka 

va 

donchilikka  keltirgan  zarariga  nisbatan, 

ko„proq  hasharotlar  bilan  ovqatlanib 

foyda  keltiradi.  Chug„urchuqlarni  himoya  qilish  kerak.  Bahor  oylarida  bog„larda 

sun‟iy uyalar qilib, bu qushlarni jalb qilish foydadan xoli emas.