M ü n d ə r I c a t

Qurutmanın ekoloji nəticələri.

Torpaqların qurudulması kənd təsərrüfatı 

ilə  birgə  yarandı.  İlk  dəfə  onun  haqqında  4  min  il  əvvəlin  yazılı 

mənbələrində rast gəlinir. Tarixi xronikaya əsasən artıq yunan sivilizasiyası 

dövründə həddən artıq sulanmış torpaqları açıq kanal sisteminin köməyi ilə 

qurudurdular. 

Şimal  dənizi  ətrafında  izafi  nəmliyə  malik  olan  rayonlarda  quruducu 

sistemin təkminləşməsi X əsrdə inkişaf etməyə başladı. XVI- XVII əsrlərdə 

artıq  o,  Avropanın  başqa  regionlarında  istifadə  olunmağa  başladı.  Suyu 

sudolayıcı açıq kanallar vasitəsilə axıdırdılar. Eyni zamanda qoruyucu bənd-

lərin tikilməsi (çayların ətrafında və dəniz kənarlarında) aparılırdı. Rusiyada 

geniş (iri) həcimli bataqlıqların qurudulması dövründə işlər Sankt-Peterbur-

qun yaradılması dövründə başlandı və Fin körfəzinin sahillərini mənimsənil-

məsi dövründə başladı. 

1810-cu ildə İngiltərədə gildən saxsı drenaəic borular istehsal etməyə 

başladılar, bu da drenaəin sonrakı inkişafını təmin etdi. Xüsusi geniş inkişaf 

mərhələsi 1843-cü ildən başlandı, bu zaman maşınların köməyilə iri drenaya 

borular  hazırlanırdı.  Qurutmanın  yeni  üsulu  tezliklə  Avstriya,  Belçika, 

Almaniya, Rusiya, ABŞ, Fransa və digər ölkələrdə yayıldı. 

Dünyada  qurudulan  torpaqların  ümumi  sahəsi  160,6  mln.ha  və  ya  a 

əkin  sahəsinin  və  çoxillik  əkinlərin  11%-dən  çoxu  keçmiş  SSRİ-də  təkcə 

əkinçilik  zonalarında  250  mln  ha   həddən  çox  sulu  torpaqlar  qeydə  alınıb, 

ancaq qurudulan torpaqların ümumi sahəsi cəmi 12,5 mln. ha-dan çox deyil. 

Avropada  qurudulmuş  torpaqlar  qitənin  bütün  suvarılan  sahəsinin  70%-ni 

təşkil  edir.  Bataqlıq  və  bataqlaşmış  torpaqların  qurudulması  Böyük  Brita-

niya, Venqriya, Maliya, FRQ, Finlandiya, Fransa, Yuqoslaviyada daha çox 

inkişaf edib. Afrikada qurudulan torpaqlar əsasən Misir, Sudanda cəmləşib. 

---

129 

 

Qurutma meliorasiyasının inkişafının perspektivləri dünyada təxminən  

220 min.ha qiymətləndirilir.   

Qurudulan  torpaqların  monitorinqi  onların  vəziyyətinin  dəyişməsinin 

(zamanda   və məkanda) müşahidələrini özündə birləşdirir, torpaq örtüyünün 

vəziyyətinin  qiymətləndirilməsi  və  onun  mümkün  olan  dəyişmələrinin 

proqnozu;  torpağın  vəziyyətinin  və  torpaq rejimlərinin elmi  əsaslandırılmış 

üsullarla idarə olunması (onun məhsuldarlığını birbaşa təyin edən) 

Qurudulan  torpaqlarda  mənfi  ekoloji  nəticələrə  gətirən  əsas  proseslər 

bitki məhsullarının nitratlarla çirklənməsidir, yemlərdə isə K-un miqdarının 

olmasıdır,  torpağın  ağır  metallarla  çirklənməsidir  (pestisidlərlə  və  digər 

arzuolunmaz  komponentlərlə).  Torflu  torpaqlarda  müşahidə  olunan  üzvi 

maddələrin  parçalanması  prosesi  xüsusi  əhəmiyyətə  malikdir.  Üzvi 

maddələrin  parçalanması  torpaqda  biogen  elementlərin  miqdarının 

artmasına  səbəb  olur.  Qurudulan  torpaqların  əsas  xüsusiyyəti  qida 

elementlərinin  yüksək  dərəcədə  hərəkətliyidir,  bununla  əlaqədar  olaraq 

onların daha intensiv yuyularaq ətrafdakı su mənbələrinə axmasıdır