M ü n d ə r I c a t

Torpaq-bitki  cəmiyyətlərində  əlaqə  tipləri.  Trofik  əlaqə tipinə  yırtıcı 

və  qurban  arasında  olan  əlaqəni  misal  göstərmək  olar.  Monodominant 

aqroekosistemdə  mikrob  müxtəlifliyi  azdır  və  zəncir  qırılr,  mübadilə  məh-

sulları istifadə olunmür, nəticədə torpağın özünü təmizləmə prosesi pozulur, 

―torpağın yorulması‖ baş verir.  

Metabolik (allelokimyəvi) əlaqə canlı orqanizmlər ətraf mühitə siqnal 

metabolitləri funksiyalarını  yerinə  yetirən və bitkinin böyümə və inkişafına 

təsir  göstərən  müxtəlif    məhsullar  ifraz  edir.  Məsələn,  mikroorqanizmlər 

ətraf mühitə müxtəlif kimyəvi tərkibli fizioloji aktiv maddələr ifraz edir ki, 

onların  cüzi  miqdarı  sistemin  işləməsi  üçün  siqnal  funksiyasını  yerinə 

yetirir.  

Mikroorqanizmlərin  metabolizm  məhsulları  –  vitaminlər,  amin  turşu-

ları,  auksinlər,  antibiotiklər,  fermentlər  və  s.  bitkiyə  daxil  olaraq,  onların 

böyümə və inkişafında mühüm rol oynayır. Ən aktiv vitamin produtsentləri 

Bacillus və Pseudomonos cinsindən olan mikroorqanizmlərdir.  

Bəzi  orqanizmlər qiberellinlər və qiberellinə  bənzər maddələr  yaradır 

ki,  bunlar  azotun  fotokimyəvi  və  işıqsız  şəraitdə  fiksasiyasını  sürətləndirir, 

toxumları  oyandırır  və  cücərməsini  sürətləndirir,  uzungünlük  bitkilərin  əl-

verişsiz fotorejimdə çiçəkləməsini stimulə edir.  

Torpaq  mikroorqanizmləri  fitopotogen  bakteriya  və  göbələklərin 

təsirinə qarşı müdafiə funksiyasını yerinə yetirir.  

Kənd təsərrüfatı istehsalında biosenozlarda metabolik  əlaqələr nəticə-

sində yaranan məhsullardan geniş istifadə olunur. Məsələn, həşaratlar repel-

lentlər  və  attraktantlar  ifraz  edir,  bu  maddələr  bitkilərin  bioloji  mühafizə-

sində istifadə olunur.