M ü n d ə r I c a t

Dioksinlərlə  çirklənmə.  Ekosistemi  (o  cümlədən  torpağı  da)  çirklən-

dirən antropogen mənşəli toksikantlar arasında dioksinlər çox böyük təhlükə 

yaradır. Dioksinlər torpaqda qeyri-adi davamlılığı ilə xarakterizə olunurlar.  

---

148 

 

 

ġəkil 2.16.  Torpaqda ağır metalların dövranı. 

    

 

Torpağa  düşdükdə  onlar  torpağın  üzvi  fazasına  keçirlər,  üzvi  maddələrlə 

kompleks  birləşmələr  yaradaraq,  əsasən  vertikal  istiqamətdə  torpaqda 

miqrasiya  edirlər,  su  hövzələrinə  və  qida  zəncirinə  daxil  olurlarƏtraf 

mühitin  dioksinlərlə  çirklənməsilə  əlaqədar  böyük  ekoloji  təhlükəsi  olan 

torpaqların  müxtəlif  məqsədlə  istifadəyə  yararlı  olmasına  məhdudiyyətlər 

qoyulur. Dioksinlərin 1nq/kq  qatılığında çirklənmiş torpaqlar yaşayış üçün 

yararsız  sayılır;  sənaye  tikintiləri  istifadəsi  üçün  0,25  nq/kq  qatılığı 

yararlıdır,  kənd  təsərrüfatında  istifadəyə  0,01  nq/kq  qatılığı  uyğun  gəlir 

(Pols,1988, ABŞ).  

Torpağı  dioksinlərdən  təmizləmək  olduqca  çətindir.  Hələlik,  yalnız 

onların yaratdığı təhlükənin azaldılmasından söhbət gedə bilər. İlk növbədə 

toksikantların mənbəyi olan istehsal texnologiyalarını təmilləşdirmək, müx-

təlif obyektlərdə (suda, torpaqda) onların miqdarının normasına ciddi riayət 

etmək,  onları  parçalayan  texnologiyalar  işləyib  hazırlamaq  lazımdır.  Artıq 

çirklənmiş  ərazilərin  zəhərliliyini  azaltmaq  üçün  mümkün  olan  tədbirlər  – 

infraqırmızı  isitmənin  köməyilə  dioksinlərin  termiki  emal  üsulu  ilə  parça-

lanması  və məhv edilməsi,  elektrik pirolozi  metodu, ultrabənövşəyi  fotoliz 

və s.