M ü n d ə r I c a t

Mikrogübrələrin  tətbiqinin dozası və üsulları 

 

 

Bitki 

 

Element 

Torpağa tətbiqi, 

kq/ha,    t.m. 

Toxumun 

emalı, q/t, 

t.m. 

Kökətrafı 

yemləmə, 

q/ha 

Səpinə 

qədər 

Səpin 

zamanı 

 

 

Sünbüllü 

dənlilər 

B 

- 

0,2 

30 – 40 

20 – 30 

Cu 

0,5 – 1 

0,2 

170 – 180 

20 – 30 

Mn 

1,5 – 3 

0,5 

80 – 100 

15 – 25 

Zn 

1,2 – 3 

- 

100 – 150 

20 – 25 

Mo 

0,6 

0,2 

50 – 60 

100 – 150 

 

Çuğundurun 

bütün növləri  

B 

0,5 – 0,8 

0,15 

120 – 160 

25 – 35 

Cu 

0,8 – 1,5 

0,3 

80 – 120 

70 

Mn 

2 - 5 

0,5 

90 – 100 

20 – 25 

Zn 

1,2 – 3 

0,5 

140 – 150 

55 – 65 

Mo 

0,5 

0,15 

100 - 150 

100 – 200 

 

Tərəvəz və 

kartof 

B 

0,4 – 0,8 

- 

100 – 150 

-

 

 

Cu 

0,8 – 1,5 

- 

- 

20 – 25 

Mn 

2 – 5 

- 

100 – 150 

-

 

 

Zn 

0,7 – 1,2 

- 

- 

- 

Mo 

- 

- 

80 – 100 

30 – 150 

 

Dənlipaxlalılar 

B 

0,3 – 0,5 

- 

20 – 40 

15 – 20 

Cu 

-

 

 

- 

120 – 160 

20 – 25 

Mn 

1,5 – 3 

- 

100 – 120 

-

 

 

Zn 

2,5 

0,5 

80 – 100 

17 – 22 

M o 

0,3 – 0,5 

0,06 

150 – 160 

25 – 30 

 Paxlalı otlar  

B 

0,5 – 0,6 

-

 

 

20 – 40 

25 – 35 

Cu 

3 

1,5 

150 – 160 

20 – 35 

Mn 

1,5 – 3 

-

 

 

50 – 70 

- 

Zn 

1,3 

-

 

 

100 – 120 

55 – 65 

Mo 

0,2 – 0,3 

-

 

 

100 – 120 

150 – 250 

 

Taxıl otları  

B 

0,5 – 0,6 

-

 

 

-

 

 

25 – 35 

Cu 

0,8 – 1,5 

- 

- 

25 – 35 

Zn 

0,7 – 1,2 

-

 

 

100 – 120 

55 – 65 

Mo 

0,2 – 0,3 

- 

150 – 200 

150 – 250 

    

Mikrogübrələrin  bir  neçə  mikroelementin  bitki  tərəfindən  daha  şox 

mənimsənilən kompleks formaları mövcuddur. Mikroelementlərlə kök ətrafı 

yemləməni  azot  yemləməsi,  herbisid,  funqisid  və  insektisidlərlə  emal  ilə 

qarışdırırlar.   

Toxumların mikroelementlərlə emalı onların inkrustirovanie və

 

draji-

rovaniyesində  daha  effeklidir.  Toxumların  emalı  üçün  məhlulun  tərkibində 

becərilən  bitki  üçün  daha  çox  çatışmayan  iki  -  üç  mikroelement  olmalıdır.  

---

335 

 

Torpaqda  və  bitkidə  mikroelementlərin  çatışmazlığını  tamamlayan  vasitə 

kimi bioloji aktiv preparatlardan da istifadə etmək olar (cədvəl 3.17).   

       

Cədvəl 3.17

 

Dənli, dənlipaxlalı və yarma bitkilərinin toxum və səpinlərinin emalı 

üçün bioloji aktiv preparatlar                                                                              

 

Preparatın adı 

 

Makro və 

mikroelementlər 

Sərf etmə norması 

Məhsul 

artımı, 

s/ha 

Toxumun 

emelı, l/t 

Bitkinin 

çilənməsi,l/ha 

 Kalium humat 

(7, 5%) 

Humin turşular – 32%, 

K

2

O – 10%, fulvio 

turşular – 4%, Mn, Zn, 

Co, Cu, Mo 

 

0,5 

 

0,25 

 

3,6 – 5,5 

Maye torflu 

kalium humat 

Amin turşuları, karbon 

tur şuları, kalium 

humatları, N, P

2

O

5

, K

2

O, 

Fe, Zn, Cu, Mn, B, Mo  

 

0,2 

 

0,4 

 

3,5 – 5,2 

Darina – 21 

modifikasiya 

N, P

2

O

5

, K

2

O, Mo, Zn, 

Cu, Mn, B, Co  

0,1 – 0,2 

2 

3 – 5 

Tellura ―M‖  

Tellura ―Bio‖ 

Humin turşular, torf 

humatları, biohumus, Co, 

Mn, N, P

2

O

5

, K

2

O, Zn, 

Cu, Mo   

 

0,2 

 

1,5 

 

3,7 – 4,5 

Humat 

―Plodorodiye‖  

Humin və fulvioturşular, 

Ca, Mg, Na, Mn, Co 

0,625 

 

0,5 

1,6 – 3 

Mi BAC 

Cu – 2,5-3,9%, Co – 2,6-

3,5% liqnin əsasında  

4 

 

4 

3 – 4 

Albit 

Polihidroksi yağ tursusu 

0,03-0,05 

0,03 

3 – 6 

Biogüc  

Triterpen turşuları  

0,05 

0,03 

3 – 5 

Nartsiss  

Xitozan (50%), kəhrəba 

(30%) və qlütamin (2o%) 

turşuları  

 

0,1 – 0,2 

 

0,08 

 

1 – 1,6 

Florhumat  

Humin turşuları, N, P

2

O

5

, 

K

2

O, Ca, S, B, Mo, Mn, 

Zn, Cu, Co, Fe 

 

0,3 – 0,5 

 

0,6 - 1 

 

3 – 6 

Seybit  

Natrium humat, polimer 

örtük yaradan, kompleks 

maye gübrə  

 

1,88 

 

1,3 

 

3 – 5,7 

Natrium humat 

―Saxalinskiy‖         

Natrium humat 

 

5 

5 

3 – 6 

Natrium humat  

Humin turşuları  

0,25 

0,5 

2,2 – 4,1 

 

Bitkilər  mikroelementlərə  tələbatına  görə  üç  qrupa  bölünürlər  (Vasil-

yev  İ.P.  və  b.,  2005):  1)  yüksək  mənimsəmə  qabiliyyətilə  müqayisədə 

mikroelementləri az mənimsəyən bitkilər; 2) mikroelementləri yüksək dərə-

cədə  mənimsəyən  yüksək  və  orta  mənimsəmə  qabiliyyətli  bitkilər:  kökü-

meyvəlilər, tərəvəzlər, otlar (paxlalı, dənli, müxtəlif otlu); 3) mikroelement-

---

336 

 

ləri  çox  mənimsəyən  bitkilər:  yüksək  mədəniyyətli  əkinçilikdə  yuxarıda 

sadalanan  bütün bitkilər.   

ÜETAİ-da  çoxillik  stasionarda  çimli-podzol  ağırgillicəli  torpaqlarda 

mikrogübrələrin tətbiqinin effekliyi 3.18  cədvəlində göstərilmişdir. 

      

Cədvəl 3.18 

Mikrogübrələrdən məhsuldarlığın orta artımı, s/ha. 

Bitki  

B 

Mo 

Zn 

Cu 

Co 

Mn 

Buğda, arpa  

1,4 

2,1 

2,5 

3,7 

2,7 

1,9 

Qarğıdalı (dən) 

- 

1,3 

5,2 

- 

- 

2,8 

Qarğıdalı (yaşıl kütlə) 

50,7 

49,2 

43,8 

50,1 

40 

38,5 

Kartof  

20,1 

20,2 

23,8 

12,7 

17,9 

27,7 

Şəkər çuğunduru 

32,1 

22,7 

32,8 

13,9 

29,6 

27,6 

Kənaf  

3,6 

1,2 

4,6 

0,9 

2,7 

2,6 

Noxud  

2,8 

2,7 

3 

3 

2,7 

- 

Çoxillik otlar (yaşıl 

kütlə) 

25,4 

46 

17,9 

32 

33,9 

22 

Hibrid yonca (toxum) 

0,5 

0,5 

- 

0,4 

- 

- 

      

Bu  stasionarda    iki  rotasiya  müddətində  növbəli  əkinin  orta 

məhsuldarlığında    ildə  54–57  s/ha  z.e.  fonunda  (NPK-nın  səvuyyəsindən 

asılı  olaraq)  molibden  superfosfatın  tətbiqindən  1,7–2,6  s/ha  z.e.,  bor 

superfosfat  və  kobalt  superfosfatın  tətbiqindən  2,4  -2,6  s/ha  z.e.  əlavə 

məhsul alındı.     

     Misal  1.  Torpaq  əmələ  gəlmə  tiplərinin  və  mikroelementıərin  davra-

nışının  analizi  əsasında  torpağın  xarakterik  tiplərini  müəyyən  etmək  və 

çatışmazlığı  mikrogübrələrlə  kompensasiya  olunacaq  mikroelementləri 

tapmaq tələb olunur. İlkin məlumatlar.  (cədvəl 3.19).  

Cədvəl 3.19 

Torpaq əmələ gəlmə proseslərinin əsas tipləri və onlarda mikroelementlərin 

davranıĢının tendensiyası 

klimatik 

zonalar  

torpaq əmələ 

gəlmə prosesləri  

torpaqların 

xarakterik 

tipləri 

üst qatda mikroelementlərin 

davranışı 

  Toplanma 

Miqrasiya 

1 

2 

3 

4 

5 

soyuq 

şimal  

Podzollaşma 

 

Co, Cu, Mn, Ni, 

Ti, V, Zr 

(illivüal 

horizontda)  

B, Ba, Br, Cd, 

Cr, J, Li, Mn, 

Rb, Se, Sr, V, 

Zn 

sərin və 

mötədil 

humidli 

Ferrallitizasiya 

 

Co, Mn, Mo,V 

(gilli 

horizontda)  

B, Ba, Br, Cu, 

J, Se, Sr  

---

337 

 

davamı 

1 

2 

3 

4 

5 

quru fəsilli isti. 

humidli tropik  

Lateritizasiya 

 

B,Ba, Cu, Co, Cr, 

Ni, Sr, Ti, V  

      - 

isti mötədil və 

quru tropik  

 Siallitizasiya 

 

B, Ba, Cu, Mn, 

Se, Sr 

       - 

introzonal  

 Duzlaşma 

 

B, Co, Cr, Cu, 

Mo,Ni, Se, Zn, V  

        - 

 

Hidromorfizm 

 

B, Ba, Co, Cu, J, 

Mn, Mo, Se, V, 

Ni, Zn (üzvi 

horizontda)  

B, Br, Co, 

Cu, Mn, Ni, 

V,U 

 Tapşırıq.  Təyin edin:  

1)

 

3.20  cədvəlində  göstərilən  hansı  torpaqlar  üçün  torpaq  əmələ 

gəlmə  prosesləri  xarakterikdir?    Uyğun  gələn  adları  3.20  cədvəlinin  3 

qrafasına yazın.  

2)

 

  Fizioloji  –  biokimyəvi  proseslərdə  aktiv  iştirak  edən  hansı 

mikroelementlərin  (B,  Co,  Cu,  Mn,  Mo,  Zn)  çatışmazlığını  torpaq 

qruplarının  hər  birində,  doğrudad  da,  mikrogübrələrlə  tamamlamaq  lazım 

gəlir (cədvəl 3.21).  

Misal  2.  Torpaqda  mikroelementlərin  mirqdarına  görə  onların  limit-

ləşdirici təsirini  və mikroelementlərin optimalaşdırılması daha effektiv olan 

bitki qruplarını müəyyən etmək tələb olunur. İlkin məlumatlar. (cədvəl 3.22)     

                   

Cədvəl 3.20