M ü n d ə r I c a t

  

1.3.3. Orqanizmlərin həyatında suyun rolu  

Su  canlı  orqanizmlərin  faliyyətində  mühüm  əhəmiyyətə  malikdir.  O, 

biokimyəvi reaksiyalar üçün əsas mühit, protoplazmanın vacib tərkib hissə-

sidir.  Orqanizmin  mühitlə  su  mübadiləsi  bir-birinə  əks  olan  iki  prosesdən 

ibarətdir: orqanizmə suyun daxil olması və onun ətraf mühitə verilməsi. Su 

mübadiləsində  suyun  yalnız  5%-i  fotosintezə,  qalanı  isə  buxarlanmanın 

kompensasiyasına və turqorun saxlanmasıına sərf olunur.  

Bitkilər suya olan tələbatına görə bir neçə qrupa bölünür: hiqrofitlər 

–  olduqca  rütubətli  torpaqlarda  bitənlər,  hidrofitlər  –  bütün  həyatını  suda 

yaşayanlar, reofitlər – iti axan çaylarda bitənlər, mezofitlər – orta dərəcədə 

rütubət sevənlər, kserofitlər – rütubətə az tələkar olanlar. Kserofitlər aşağı-

dakı ekoloji-fizioloji  qrupları əhatə edirlər: sukkulentlər - ətli yarpağı və ya 

gövdəsi  olan,  istiyə  davamlı,  lakin  susuzluğa  dözümsüz  bitkilər.  Hemik-

serofitlər  –  kök  sistemi  qrunt  suyuna  çatan,  quraqlığa  davamlı,  lakin  uzun 

müddət susuzluğa dözməyən, tarnspirasiya və maddələr mübadiləsi  intensiv 

gedən bitkilər.  

Evkserofitlər – kök sistemi yaxşı budaqlanan, lakin çox dərinə getmə-

yən, susuzluğa və istiyə davamlı, maddələr mübadiləsi yavaş gedən bitkilər, 

məs. yovşan.    

Noykilokserofitlər – su çatışmadıqda anabioz hala keçən, lakin tənəf-

füs tam mühafizə olduğu üçün hüceyrə strukturu pozulmayan bitkilər.  

Sklerofitlər – morfoloji əlamətlərinə və su balansı saxlamaq prinsipinə 

---

30 

 

 görə sukkulentlərə ziddir. Sklerofitlər dehidrotasiyaya qarşı möhkəm toxu-

malarının  olması  ilə  seçilur.  Onlar  25%  su  itirdikdə  belə  heç  bir  pataloji 

nəticəyə məruz qalmır.  

Halofitlər  –  duzlu  şəraitdə    bitən,  xlorlu,  kükürdlü  duzlarla  döymuş 

torpaq  məhlulundan  istifadə  etməyə  uyğunlaşan  bitkilərdir.  Suya  olan 

tələbatına görə heyvanlar hiqrofillərə və kserofillərə ayrılırlar.  

Dünya  okenının  ekoloji  zonaları  su  qatı  –  pelagial  və  suyun  dibi  – 

bental  hissədən ibarətdir. Dərinlikdən asılı  olaraq bental  –  litoral,  batial  və 

abissal zonaya bölünür. Litoral zona suyun daim hərəkətli hissəsidir, 50 sm 

–dən 200 m -ə qədər  dəyişən sahilboyu ekoloji zonadır.  Abissal sahə okean 

dibinin 2500 m -dən dərin olan sahəsidir. 6000-7000 m-ə qədər ola bilər. Bu 

sahə  daim  qaranlıq  olub,  temperatur  aşağı  və  sabit,  yüksək  təzyiq  altında 

olur.  Abissalın  bitkisi  bəzi  bakteriyalardan  və  bir  neçə  növ  saprofit  yo-

sunlardan ibarətdir, heyvanları ya gözsüzdür, ya da böyük gözlərə malikdir. 

Bir çox orqanizmlər özlərindən işıq verirlər. Okean dibinin bütün sakinləri 

bentos adlanır.