M ü n d ə r I c a t

5.4.  Ekoloji  sertifikatlaşdırmanın əsasları  

Avropa iqtisadi komissiyasının təyinatına görə, sertifikatlaşdırma – bu 

məhsulun  və  prosesin  müəyyən  standartlara  və  ya  texniki  şərtlərə  uyğun-

luğunu təsdiq etmək üçün həyata keçirilən fəalyyətdir. 

Ekoloji sertifikatlaşmanın məqsədi – istehsalçını elə texnoloji proses-

lər  tətbiq  etməyə  və  məhsullar  yaratmağa  sövq  edir  ki,  o  təbii  ətraf  mühiti 

---

441 

 

minimal  dərəcədə  çirkləndirsin  və  istehlakçıya  onun  həyatı,  sağlamlığı, 

mülkü və yaşadığı mühit üçün təhlükəsiz məhsul versin.  Bir çox məhsullar 

üçün ekoloji sertifikat və ya ekoişarə, onun rəqabətə davamlılığını müəyyən 

edən  faktordur.  Bizim  ölkəmizdə  ekoloji  sertifikatlaşdırma  inkişafının  baş-

lanğıcında durur, lakin artıq bu istiqamətdə xeyli işlər görülmüşdür. Belə ki, 

bu  sahəyə  daxil  olan  obyektlər  müəyyənləşdirilmişdir.  Onlar  üç  qrupa 

bölünür:  

1)

 

Dövlət  qanunlarına  görə  məhsullar,  proseslər,  işlər,  xidmətlər, 

ekoloji  tələbatlar  dövlət  standartlarına  daxildir,  başqa  sözlə  onlar  (mütləq) 

məcburi sertifikatlaşmalıdırlar;   

2)

 

Dövlət  Standartlaşdırma  Sisteminin  qaydalarına  görə  ekoloji 

spesifikaya malik olan  obyektlər sertifikatlaşmalıdırlar;   

3)

 

Ətraf  mühit  və  onun  komponentləri  üçün  normativ  tələbatlar  və 

sertifikatlaşdırma  prosedurları  hazırlanmışdır.  Üçüncü  qrupun  vəziyyətinin 

qiymətləndirilməsində aydınlığın olmaması birinci iki obyektin sertifikatlaş-

masının inkişafını ləngidir. Burada müəyyən problemlər var. Ətraf mühitin 

keyfiyyətinin  qiymətləndirilməsi  bir  çox  orqanlar  (ixtisaslaşdırılmış  təbiəti 

mühafizə orqanları, təbiət istifadəçiləri və Azərbaycan Elmlər Akademiyası-

nın bəzi orqanları) tərəfindən aparılır. Müxtəlif tərəflərin verdiyi qiymətlən-

dirmə  məlumatları  bir  qayda  olaraq  praktiki  uyğunsuzdur.  Burada  səhvin 

qiyməti  çox  yüksək  ola  bilər  ki,  bu  da  uyğunluğun  qiymətləndirilməsinin 

həm  obyektiv, həm  də  sərbəst  üsulunda sertifikatlaşmaının  əhəmiyyətindən 

xəbər verir. Bundan ötrü ekoloji sertifikatlaşdırma obyektlərinin daha aydın 

təsnifatı lazımdır və bu  şəkil 5.1- də verilmişdir. Verilmiş sxemdən görün-

düyü kimi sertifikatlaşdırma obyektlərinin dörd növü var: təbii ətraf mühitin 

obyektləri;  ətraf  mühiti  çirkləndirən  mənbələr;  təbiəti  mühafizə  yönümlü 

obyektlər; ekoloji informasiya ehtiyatları, məhsulları və texnologiyaları.  

       Ekoloji  sertifikatlaşmanın  digər  vacib  məsələsi  iştirakçıların  tərkibidir, 

xüsusilə  də  onların  rolu  birinci,  ikinci  və  üçüncü  tərəfin  mövqeyini  təyin 

edirsə. Belə halda ―Məhsulun sertifikatlaşması və xidmət haqqında‖  qanun 

o obyektlərə tətbiq oluna bilər ki, orada yalnız məhsul alınır. Digərləri üçün 

isə  ekoloji  sertifikatlaşma  haqqında  qanun  lazımdır.  Sertifikatlaşdırma  xid-

mətinə görə ödəmə məsələsi hələ də öz həllini tapmayıb. Ehtimal olunur ki, 

əsas xərclər təbiətdən istifadəçinin çiyinlərinə düşür, hansı ki, çox hallarda 

sifarişçi olurlar.  

Ekoloji sertifikatlaşmanın aktual sferası tullantılardır. Bu sahədə serti-

fikatlaşdırma  yaşayış  mühitinə  tullantıların  təhlükəli  təsirinin  aradan  qal-

dırılması  və onların  ikinci  xammal  kimi  maksimum  istifadəsinə  yönəldilir. 

---

442 

 

Ölkəmiz  üçün  tullantıların  sertifikatlaşma  ilə  birbaşa  əlaqədar  olan 

standartlaşdırılmasının inkişaf etdirilməsi  çox mühümdür və  ―İkinci maddi 

ehtiyyatlar‖ Komitəsinin fəaliyyətinin əsas obyektidir.