M ü n d ə r I c a t

 

 

ġəkil 2.2.  Təbii mühitdə çirklənmənin yayılması 

 

Çirkləndirici maddələrin müxtəlif formalarda keçməsini bildikdə təbii 

ətraf mühitin texnogen təsirlərin həqiqi paylanmasını qiymətləndirmək olar. 

bu  zaman  çirkləndiricilərin  əsas  növlərini  və  onların  mənbələrini  bilmək 

lazımdır:  

Çirklənmənin növü                         

Göstərilən  çirklənmə  növü  üçün  xarakterik 

olan sənaye sahəsi 

Hava 

Halogen tərkibli birləşmələr     

Metallik hissəciklər                             

Karbohidratlar       

CO

2

, SO

2

, NO, NO

2

                  

 Kimyəvi, soyuducu, 

 Metallurgiya, dağ-mədən işi 

 İstilik energetikası, nəqliyyat  

CO

2

, SO

2

, NO, NO

2

                  

Torpaq 

Aktiv  lil 

Kül, şlak       

Metallar     

 Zibil                           

Plastmas, üzvi maddələr             

Radionuklidlər      

Sellüloza və kağız                      

 

Bioloji təmizlənmənin şəhər stansiya 

Energetik, metallurgiya 

Metallurgiya, kimyəvi 

Kommunal məişət təsərrüfatı,  

 şəhər təsərrüfatı 

 Kimyəvi 

 AES, hərbi 

 Sellüloz, kağız, kommunla- məişət 

təsərrüfatı 

 

Su 

Ağır metal ionları                 

 Boyaq maddələri, fenollar             

Asan mənimsənilən və                    

biogen maddələr  

Liqninlər  

Kommunla- məişət təsərrüfatı 

Dağ-mədən, maşınqayırma 

Toxuculuq 

Kənd təsərrüfatı, şəhər təsərrüfatı 

Sellüloza və kağız  

---

85 

 

Mineral duzlar        

Neft məhsulları  

Üzvi həlledicilər                              

Pestisidlər                                        

Radioaktiv                                       

Sintetik səthi aktiv maddələr           

İstilik                                                

Kimyəvi 

Neft çıxarma, neft emalı  

Kimyəvi  

Kənd təsərrüfatı  

AES, hərbi  

Şəhər axınları  

Energetik (AES, İES, SES) 

 

         Müxtəlif xoşagəlməz təsirlərin xarakteristikası üçün çirkləndirici mad-

dələrin stress-indeksi istifadə olunur.  

çirkləndirici faktorlar 

Stress-indeksi 

 

Pestisidlər                                                                                 

Ağır metallar                                                                            

Daşına AES tullantıları                                                           

Ağır zəhərli tullantılar                                                             

Metallurgiyada metallar                                                            

Təmizlənməmiş çirkab sular                                                        

SO2                                                                                            

Neft axınları (gölməçələri)                                                        

Kimyəvi gübrələr                                                                       

Üzvi məişət tullantıları                                                              

NO                                                                                             

Radioaktiv tullantılar saxlanması                                              

Şəhər zibilləri                                                                            

Fotokimyəvi oksidantlar                                                           

Havada uçan karbohidratlar                                                      

Şəhər səs-küyü                                                                          

CO                                                                                             

140 

135 

120 

120 

90 

85 

72 

72 

63 

48 

42 

40 

40 

18 

18 

15 

12