M ü n d ə r I c a t
Yüklə 11,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ġəkil 2.3. Əlvan metallurgiya müəssisələri rayonunda bitki örtüyünün
vəziyyəti (Lazanovski və b., 1998)
Şəkil 2.3 texnogen proseslərin formalaşması və sonrakı təsirlərini gös- tərir. İntensiv qaz-kül tullantıları mənbələri olan regionlarda bitki örtüyünün deqradasiya dərəcəsinə görə zonalar kəskin fərqlənir: bitki olmur və ya güclü məhv olur (―texnogen səhra‖ zonası); zəif məhv olmuş və zədələn- məmiş (fon). Baxılan halda çirklənmiş torpaq və bitki sahəsi 19 min hektar, onlardan 1,7 min hektarı çox güclü məhv olmuş zonadır. İ.N.Lozanovskaya (1998) atmosfer havasının və torpağın qaz-gil tullan- tıdan çirklənməsindən, təbii fitosenozların pozulması və hətta tam məhvindən, bitki növlərinin mümkün olan floristik dəyişkənliklərindən, texnogen geokim- yəvi əyalətlərin formalaşmasından və s. danışarkən ona diqqət yetirir ki, aktiv çirklənmə zonası 5-10 km, bəzi hallarda otlarla km-lərlə uzana bilər. Əgər aqroekosistemlərə diqqət yetirsək aşağıdakıları qeyd etmək olar. Texnogenezin nəticələri torpağın vəziyyətinə mənfi təsir edir. Məsələn, tor- pağın şum qatında yağış qurdlarının sayı tullantı mənbələrinə məsafəsindən və istiqamətindən asılıdır. (E-şərq, W –qərb) (Luks 1981)
U* 250 E 600 E 750 E 950 E S** 0 0,5 5 7,5 U 1150 E 1400 E 1500 E 400 W 87
S 9 16 33 63 U * -tullantı mənbəsindən uzaqlığı, m S ** torpağın 100 l şum qatında yağış qurdlarının sayı. Bu arealın torpaqlarının tərkibində mində 200...2000 hissə As, mində 100..200 hissə Pb və mində 1000 hissə Zn olur. Şum qatına qədər 600 m məsafədə yağış qurdları praktiki olaraq olmur, bu torpağın ―ölməsini‖ təsdiq edir. Çirklənmənin təsiri nəticəsində aqroekosistemin məhsuldarlığı aşağı düşür (cədvəl 2.8). İki il ərzində sağılan inəklərin çirklənmiş yemlərlə yem- lənməsində süd məhsulu təmiz yemləmələrlə yemləndirilənlərdən 19,8% aşağı olur. Çirklənmiş yemlərlə yemləndirilən iri buynuzlu mal-qaranın çə- kisi 19,4-37,5% aşağı düşür.
Yüklə 11,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|