M ü n d ə r I c a t

Biosenotik variantda əsas mexanizm ekoloji suksessiya prosesində 

təbii kompleksi və onun inkişafını tənzimləyən biotik avtorequlyatorlardır;  

e)

 

Antroposentrik  variant,  o  zəminə  əsaslanır  ki,  insan  (cəmiyyət) 

biosferin tərkib hissəsidir (digər variantlarda bundan fərqli olaraq, insan və 

cəmiyyət təbii ekosistemdə yerləşməyən və onunla qarşılıqlı təsirdə olan bir 

sistem kimi baxılırdı).  

Ekologiyanın  sistem  paradiqminin  2  əsas  xüsusiyyətini  nəzərdə  sax-

lamaq lazımdır. V.A.Solovyov onları aşağıdakı kimi xarakterizə edir: birinci 

- tək yanaşma (monotonluq) bitkilər, heyvanlar, mikroorqanizmlər, insan və 

təbii  mühit  daxil  olan  istənilən  təbii  kompleksə  tək  yanaşmanı  təmin  edir; 

ikinci-sistemli  yanaşma  -  o  ekosistemi  ümumi  sistemin  növlərindən  biri 

kimi  göstərir  və  ekoloji  obyektə  sistem  və  kibernetikanın  bütün  inkişaf 

etmiş riyazi metodları ilə birgə ümumi nəzəriyyəni tətbiq etmək üçün şərait 

yaradır.  

Ümumi  ekologiyanın  inkişafı  və  formalaşması  ilə  bərabər,  onun  tət-

biqi  istiqamətinin  yaranması  prosesi  də  gedirdi.  Onların  arasında  əsas  yer 

kənd təsərrüfatı ekologiyasınaaiddir. Əgər aşağıdakıları  yada salsaq, elə  bu 

da  qanuna  uyğundur.  Kənd  təsərrüfatı  istehsalı  digər  təsərrüfat  kompleks-

lərindən fərqli olaraq, cəmiyyət və təbii faktorlarla daha sıx əlaqəsilə xarak-

terizə  olunur.  Mahiyyətcə  kənd  təsərrüfatı  bitkilərinin  becərilməsi  və  hey-

vanların  çoxaldılması  cəmiyyət  və  təbiət  arasında  əlaqənin  daha  aktiv  və 

tarixən  uzunmüddətli  proses  olduğunu  düşünərək,  təsdiq  etmək  olar  ki,  bir 

çox  vəzifələrin  həllini  kənd  təsərrüfatının  tələbatları  şərtləndirirdi,  çünki 

məhz təbii faktorlar istehsalın təbii əsasları və bazisidir.  

Ümumi ekologiya, onun tətbiqi istiqaməti kimi aşağıdakı elmi funksi-

yaları yerinə yetirir: təsvir, ölçmə, təsnifat, izahedici (diaqnostik), sintezedi-

ci (sistemləşdirici), öncədən xəbər vermə  (proqnozlaşdırıcı) və konstruktiv. 

Konkret aqroekoloji vəzifələrin həllində elə bunlar nəzərə alınmalıdır. Bəşə-

riyyətin  sağ  qalması  insan  və  təbiət  qarşılıqlı  əlaqəsinin  ekoloji  biliklər 

əsasında optimallaşdırılmasını tələb edir.