M ü n d ə r I c a t

Torpağın yorulması. Torpağın eko- və aqroekosistemlərdə funksional 

roluna  baxarkən,  onun  müəyyən  məhdudiyyətlərini  nəzərdən  qaçırmaq  ol-

maz. Bu funksiyalar sərhədsiz deyil və istehsal fəaliyyəti nəticəsində pozula 

bilər. Belə pozuntulardan biri ―torpağın yorulmasıdır‖. Torpaq yorulmasının 

xarici  təzahürü  kənd  təsərrüfatı  bitkilərinin  məhsuldarlığının  kəskin  azal-

ması  ilə  izhar  olunur  ki,  eyni  cinsə  məxsus  olan  bitkilərin  növbəsiz  becə-

rilməsində müşahidə olunur. Bu günəbaxan, şəkər çuğunduru, pambıq və bir 

çox digər bitkilərin təkrar sdəpinlərində müşahidə olunur.  

Torpağın  yorulmasının  əsas  səbəbləri  onda  bitki  kökləri  və  mikro-

orqanizmlərdən  ayrılan    toksiki  maddələrin,  xəstəlik  törədicilərinin  və  alaq 

otlarının toplanmasıdır. Müəyyən olunmuşdur ki, yulafin kök sistemləri sko-

poletin  maddəsi  ifraz  edir  (kumarinə  bənzər  maddə)  ki,  bu  da  ingibitor 

xassəsinə malikdir. Kətanın kök sistemi məhsullarında bir sıra aromatik bir-

ləşmələ (aqlikon, ferul, n-kumarin və n-hidrobenzoy turşuları) var, hansı ki, 

müəyyən zəhərliyə malikdir. Yoncanın köklərində alkaloidlər akkumulyasi-

ya olunur, hansı ki, torpağa diffuziya olunur.  

Torpağın yorulmasının qarşısını almaq kifayət qədər asandır. Növbəli 

əkinlərə riayət etmək, üzvi gübrələr, sideratlar, davamlı sortları becərməklə 

və s. torpağı sağaltmaq lazımdır.  

Xarici  ölkələrdə  xüsusi  xidmətlər  mövcuddur  ki,  o  yalnız  torpaq 

qatının  mümbitliyinin  vəziyyətinə  nəzarət  edir.  Onların  qərarlarına  əsasən 

torpaqları  kənd təsərrüfatı dövriyyəsindən  çıxarıb,  yaxşılaşdırmaq və mün-

bitliyini bərpa etmək üçün dincə  qoyulur ki,  bu  da torpağın  ekoloji  funksi-

yasının qorunmasını təmin edir. 

 

---

142