M ü n d ə r I c a t

                   

2.10.  Seliteb ərazinin ekologiyası 

2.10.1. İnsanlar yaşayan yerdə müasir ekoloji mühitin xüsusiyyətləri 

  Nisbətən  yaxınlarda  10  min  il  əvvəl,  az  saylı  insan  populyasiyaları 

onların  yaşaması  üçün  əlverişli  olan  planetin  müxtəlif  ərazilərinə  keçdilər, 

yığıcılıqdan primitiv əkinçilik məhsulları istehsalı ilə məşğul olub daimi ya-

şayış mühiti yaratdılar. Bu yeni proseslər insan və təbii ətraf mühit arasında 

qarşılıqlı münasibətlərdə müəyyən dəyişkənliklərə səbəb oldu. 

Köçəri  həyatdan  oturaq  həyat  tərzinə  keçmə,  uzun  müddət  bir  yerdə 

köksalma ərazinin dəyişməsinə, orada yaşayanların tələbatının uyğunlaşma-

sına gətirdi. Həyat tərzinin dəyişməsi insanın məişətini qurmağa başlaması 

üçün stimul oldu, təbii ki, ekoloji məhdudiyyətləri nəzərə almadan. 

Son illər yaşayış məntəqələrinin ekologiyasına böyük diqqət ayırırlar, 

lakin  yaşayış  yerlərinin  şəraitinin  pisləşməsi  inoli  və  kritik  vəziyyəti,  çox-

dan  başlayıb.  İ.B.Lamark  hələ  1820-ci  ildə  demişdir  ki,  insan  yaranandan, 

əvvəlcədən yer kürəsini yaşayış üçün yararsız vəziyyətə salmaqla öz nəslini 

kəsməyə  çalışır.  Son  onilliklər  geniş  faktiki  materiallar  verir  insan  fəaliy-

yətinin  nəticələrinin  təbii  sistemlərlə  qarşılıqlı  münasibətlərində  məlum 

ölçüdə  insan  fəaliyyətindən  ilkin  biosferin  biotexnosferə  və  biosferə  keç-

məsinin perspektivləri haqda düşünməyə imkan verir. 

---

241 

 

Biosferin başlıca həyatıi əhəmiyyətli funksiyalarından biri-canlı orqa-

nizmlərə  yaşayış  yeri  verərək,  insanlara  məskunlaşmasını  təmin  etməkdir. 

Bu  zaman  şəhər  və  kənd  əraziləri  düşünülür,  hansı  ki,  öz  növbəsində 

müxtəlif qruplara ayrılır (cədvəl 2.63).