M ü n d ə r I c a t

ġəkil 2.29 Tullantıların basdırılmasının ekoloji əsaslandırılmış sxemi: 

I-zibilin  boşaldılması;  II-  kipləşdirmə,  III-üstünü  örtmə;  IV-  zibildən 

sızmalar;  1-keçənin  filtirləşdirən  qatı;  2-toxunmuş  şüşə  liflər;  3-filtratın 

toplanması  üçün  rezervuar;  4-filtiratın  drenaj  sistemi;  5-  qrunt  suları;  6- 

20..30  sm  qalınlığında  sukeçirməyən  kip  gil  qatı;  7-15..20  sm  qalınlığında 

şebel  qatı;  8-15..20  sm  qalınlığında  sukeşirən  qat;  9-torpaqla  örtülmə;  10- 

monitorinq deşiyi; 11-plasmas kütlə 

---

257 

 

Təklif  olunan  üsulla  tullantıların  basdınlması  ətraf  mühitin  müdafıə 

sistemini nəzərdə tutur. Bunun üçün aşağıdakı tələblər qoyulur: tullantı po-

liqonlanın  qrunt  sularından  xeyli  yüksək  səviyyədə  yerləşdirmək  lazımdır; 

poliqonun  dibini  əvvəlcədən  gil  qatı  ilə  bərkidirlər;  filtratların  və  metanın 

axması  üçün  çınqıl  döşənir;  zibil  qatı  üst-üstə  piramida  formada  yığılır; 

poliqonda fıltratları tutmaq üçün deşiklər açılır. 

Zibilin yandırılması gigiyenik cəhətdən daha yaxşı üsul hesab olunur. 

Müxtəlif ölkələrdə kifayət qədər geniş  yayılması təsadüfi deyil. BMT  yan-

dırma prosesini yaxşılaşdırmaq üçün daha təkmilləşmiş peçlər qurulur. 

İlkin zibilyandıran zavodlar trubaları alçaq olduğu üçün havanı güclü 

çirkləndirirdilər (külün və tozun miqdarı 13 mq/m

3

). Müasir müəssələr xü-

susi  ləvazimatlarla təchiz olunur (adi  və  polivinil  xlorid,  digər sintetik ma-

teriallar). Təzə zavodların daha  yüksək boruları və elektrik tozudan filtrləri 

vardır. Bu zaman xərclər azalır, daha effektli olur. Lakin yanma prosesi başa 

çatmadıqda  əlavə  ekoloji  problemlər  yaranır.  Zibilyandıran  zavodlardan 

çıxan qazlarda təhlükəli birləşmələr olur (cədvəl 2.68).