M ü n d ə r I c a t

                                                                 Cədvəl 2.76 

Kənd təsərrüfatı məhsullarında ağır metalların miqdarının  

mineral gübrələrin tətbiqi üsullarından asılılığı 

 

Bitki 

Kadnium 

Qurğuşun 

Dağınıq 

Lokal 

Dağınıq 

Lokal 

Yulaf 

1.05 

0.56 

10.5 

7.8 

Noxud 

2.2 

1.2 

46 

34 

 

Mineral  gübrələrin  lokal  tətbiqindən  bitki  məhsullarında  ağır  metal-

ların miqdarının azalması onunla izah olunur ki, gübrənin turşlaşdırıcı təsiri 

süni  qatının  bütün  həcmdəı  deyil,  yalnız  onun  torpaqda  yerləşdiyi  yuvada 

üzə çıxır. Məlumdur ki, turşlaşma zamanı ağır metalların torpaqda mütəhər-

rikliyi  artır  və  onların  bitkilərə  daxil  olması  güclənir.  Onuda  qeyd  etmək 

lazımdı ki, yulaf və noxudun məhsuladarlığı dağınıq səpini ilə müqayisədə 

gübrələrin lokal tətbiqi 1.3 – 1.5 dəfə artır. 

Fosfor gübrələri ağır metalların detoksikutsiya prosesinə müsbət təsir 

edir. Sink və qurğuşun fosfatları çətin həll olan birləşmələrdir, buna görə də 

bitkilər tərəfindən az mənimsənilir. Detoksikasiya effektinə görə torpağa ve-

rilən  3t/ha  monokalsium  fosfat  1-4  ton/ha  əhəngə  bərabərdir.  Turş  torpaq-

larda superfosfat əvəzinə fosforit unu tətbiq etmək məqsədə uyğundur. 

Seolitlərin  tətbiqi  Cr,  Cd,  Pb,  Cu,  Zn  daxil  olması  əhəmiyyətli  dərə-

cədə azaldır, hansı ki mütəhərik formalarını udur və bununlada onların bit-

kilərə  daxil  olmasını  azaldır,  hansı  ki,  elementlərin  mütəhərrik  formalarını 

---

305 

 

udur və bununla da onların bitkilərə daxil olmasını azaldır. Seolitin hesabını 

məhsulun çirklənməsini 30 % azaltmaq olar. Seliotlerin tətbiqi dozası 40-75 

ton/ha arasında dəyişir.  

Bioloji  usullar  arasında  tolerant  sort  və  bitkilərin  becərilməsini  gös-

tərmək lazımdır. (Ərzaq və yem kimi istifadə olunan, toxum üçün becərilən 

texniki və meşə bitkilərin becərilməsi çiçəklərin çoxalması. 

Tərəvəz və kartofda ağır metalların miqdarı külinar emal zamanı xeyli 

azalır. Təmizləmə, yuma, qabığın soyulması zamanı Pb və Hg miqdarı 50% 

tərəvəzlərdə,  80-85%  kartofda,  Cd-20%  azalır.  Bir  dəfə  yumadan  sonra 

salatda Pb miqdarı 30-70% azalır.