M ü n d ə r I c a t
Cədvəl 3.8 Əsas məhsulun müxtəlif məhsuldarlığında biçin-kök qalıqlarının
Yüklə 11,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 3.9 Quru maddənin toplanması və onun humuslaĢması əmsalı
- Cədvəl 3.11 Rusiyanın avropa hissəsində müxtəlif dərəcəli eroziyalı torpaqlarda kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının azalması əmsalı
- Cədvəl 3.12
- Cədvəl 3.13 Dənli becərilən bitkilərdə boz meĢə torpaqlarının yuyulması nəticəsində humusun itirilməsinin hesablanmasına misal
|
Cədvəl 3.8
Əsas məhsulun müxtəlif məhsuldarlığında biçin-kök qalıqlarının toplanma əmsalı Bitki
Məhsuldar lıq, s/ha K o Məhsuldar lıq, s/ha K o
Məhsuldar lıq, s/ha K o
Payızlıq buğda 25 qədər 1,6 26 – 35
1,4 36 – 46
1,2 Payızlıq çovdar 20 qədər 1,8
21 – 30 1,5
31 – 40 1,3
Yazlıq buğda 20 qədər 1,6 21 – 30
1,4 31 – 40
1,3 Arpa
25 qədər 1,3
26 – 35 1,1
36 – 45 1 Yulaf 20 qədər 1,6
21 – 30 1, 3
31 – 40 1,1
Darı 15 qədər 1,8 16 – 25
1, 4 26 – 35
1,3 Qarabaşaq 9 qədər 2,7
10 – 17 1,9
18 – 25 1,7
Noxud 15 qədər 1,5 16 -23
1,2 24 – 30
1 Şəkər
çuğunduru 250 qədər 0,09 251 – 350 0,08 351 – 450 0,07 Kartof
100 qədər 0,22
101 – 150 0,17
151 – 200 0,15
Tərəvəzlər 100 qədər 0,2 101 – 150 0,16 151 – 200 0,15 Yem kökü meyvəlilər 200 qədər 0,09 201 – 300 0,08 301 – 400 0,07 Silos qarğıdalısı 250 qədər 0,18
251 – 350 0,16
351 – 450 0,15
Birillik otlar 25 qədər 1,4 26 – 35
1,2 36 – 45
1,1 Çoxillik otlar 30 qədər 2 31 – 40 1,7 41 – 50
1,6 Kənaf
8 qədər 0,18
- - - - 328
məhsuldarlığına çevirmək lazımdır. Məsələn, əgər yaşıl kütlə məhsuldarlığı 200 s/ha, quru maddənin çıxımı 20% -sə, onda quru ot məhsuldarlığı (200 . 20) / 100 = 40 s/ha olacaq.
Üzvi maddənin mənbəyi Əmsallar Kök qalıqlarında və üzvi gübrədə quru maddənin miqdarı Quru üzvi maddənin humuslaşması 1 2
Çoxillik otların quru ot üçün istifadəsinin I ili 0,5 0,2
Çoxillik otların yaşıl yem üçün istifadəsinin I ili 0,15 0,2
Çoxillik otların quru ot üçün istifadəsinin 2-3 ili 0,2 0,2
Çoxillik otların yaşıl yem üçün istifadəsinin 2-3 ili 0,3 0,2
Birillik otlar quru ot üçün 0,4
0,2 Birillik otlar yaşıl yem üçün 0,1 0,2
Dənli və dənli oaxlalılar 0,8
0,2 Kartof, kökü meyvəli, şəkər çuğunduru 0,1
0,07 Silos və dən üçün qarğıdalı 0,07 0,15
Peyin, maye peyinin bərk fraksiyası, quş zılı, torflaşdırılmış kompost 0,25 0,2
Döşənəksiz peyin 0,04
0,1 Lüpin
-
0,25 Dənlilərin küləşi -
0,1 Sideral bitkilər - 0,04
Becərilənlər -
0,07
Silos üçün bitkilər - 0,15 Cədvəl 3.10 MeĢə-çöl zonasında müxtəlif dərəcəli eroziyalı torpaqlarda bitkilərin məhsuldarlığının azalması əmsalı
Bitki
torpaqlarda bitkilərin məhsuldarlığının azalması əmsalı Zəif yuyulmuş Orta yuyulmuş Güclü yuyulmuş Qara torpaqların torpağı Payızlıq çovdar 0,83 0,63
0,6 Payızlıq buğda 0,73 0,63
0,47 Yazlıq buğda 0,79 0,62
0,48 Arpa
0,83 0,7
0,5 329
davamı 1 2 3 4 Noxud
0,93 0,83
0,55 Qarabaşaq 0,29 0,19
0,07 Yulaf
0,85 0,71
0,54 Darı
0,62 0,37
0,22 Günəbaxan 0,85 0,63
0,31 Qarğıdalı (dən) Qarğıdal (yaşıl yem) 0,84
0,81 0,66
0,62 0,5
0,48 Şəkər çuğunduru 0,71 0,54
0,25 Kartof
0,71 0,44
0,21 Yem otları (quru ot) 0,89 0,8
0,64 Boz meşə torpaqları Payızlıq buğda 0,81
0,6 0,44
Yazlıq buğda 0,75
0,64 0,41
Arpa 0,79
0,67 0,49
Payızlıq çovdar 0,83
0,68 0,46
Noxud 0,86
0,65 0,41
Yulaf 0,75
0,62 0,32
Qarğıdalı (dən) 0,76
0,6 0,47
Qarğıdalı (yaşıl yem) 0,72
0,46 0,25
Şəkər çuğunduru 0,76
0,65 0,37
Günəbaxan 0,88
0,6 0,31
Kartof 0,67
0,58 0,2
Yem otları 0,7
0,54 0,36
Cədvəl 3.11 Rusiyanın avropa hissəsində müxtəlif dərəcəli eroziyalı torpaqlarda kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının azalması əmsalı
Bitki Yuyulmamış torpaqlarla müqayisədə yuyulmuş torpaqlarda k/t bitkilərinin məhsuldarlığının azalması əmsalı Zəif yuyulmuş Orta yuyulmuş Güclü yuyulmuş Payızlıq buğda 0,85 - 0,9 0,5 - 0,6 0,3 - 0,35 Payızlıq çovdar 0,85 - 0,9 0,55 – 0,65 0,35 – 0,4 Yazlıq arpa 0,8 – 0,85 0,45 – 0,55 0,3 – 0,4 Yulaf
0,8 – 0,85 0,55 – 0,6 0,35 – 0,45 Qarğıdalı (dən) 0,8 – 0,85 0,6 – 0,7 0,15 – 0,25 Noxud, vika 0,85 – 0,95 0,7 – 0,8 0,5 – 0,6 Çəkər çuğ., kartof 0,8 – 0,9 0,3 – 0,4 0,1 – 0,15 Günəbaxan 0,7 - 0,8 0,4 – 0,5 0,2 – 0,3 Vika-yulaf qarışığı 0,85 – 0,9 0,65 – 0,7 0,35 – 0,45 Sudan otu 0,8 – 0,9 0,55 – 0,6 0,3 – 0,4 Çoxillik otlar 0,9 – 0,95 0,85 – 0,9 0,6 – 0,75
330
Humusun minerallaĢması əmsalı Bitki qrupu: aqrofon Torpaqlar Boz meşə Tünd-boz meşə Podzollaşmış qaratorpaqlar Tipik
qaratorpaqlar Adi
qaratorpaqlar Dənlilər və birillik otlar 0,011 0,009 0,008 0,007 0,008 Dənlipaxlalılar 0,009 0,007 0,006 0,005 0,006 Çoxillik otlar 0,008 0,006 0,005 0,005 0,005 Becərilənlər 0,016 0,015 0,014 0,014 0,014 Qara herik 0,018 0,017 0,016 0,016 0,016 Misal. Dənli becərilən növbəli əkində müxtəlif yuyulmuş boz-meşə torpaqlarının humus balansının hesablanması və üzvi gübrələrə tələbatın təyin olunması tələb olunur. İlkin məlumatlar. İşçi sahə - cənub ekspozisiyalı yamac. Növbəli əkin: qara herik – payızlıq buğda – şəkər çuğunduru – arpa. Növbəli əkində ərinti suları axınlarından və leysan yağışlarından torpağın yuyulmasına görə mə- lumatlar 1.1 bölməsindən götürülüb və 3.13 cədvəlində (5 və 6 qrafalar) verilib.
aqrofon, bitki, sahə, F ha
Torpağın yuyulması Humu-
sun miqdarı, % Yuyul-
muş torpaqlar ın sahəsi torpağın yazda yuyulması , t/ha leysanla yuyulma sı, t/ha
eroziyadan humusun illik
itirilməsi, t/ha
1 2
3 4
5 6
7 Herik 224 Yuyulmamış 3,2 50
2,3 0,8
0,022 Zəif yuyulm 2,3 45
12,1 4,2
0,075 Orta yuyulm 1,8 59
37 12,7
0,236 Güclü yuyul 1 70
73,8 25,5
0,31 payızlıq buğda 220
Yuyulmamış 3,2 51
1,7 0,1
0,013 Zəif yuyulm 2,3 49
8,7 0,7
0,048 Orta yuyulm 1,8 55
26,5 2,2
0,129 Güclü yuyul 1 65
53 4,3
0,169 şəkər
çuğunduru 210
Yuyulmamış 3,2 45
2,3 0,5 0,019 Zəif yuyulm 2,3 42
12,1 2,8 0,068 Orta yuyulm 1,8 52
37 8,6
0,203 Güclü yuyul 1 71
73,8 17,3
0,308 arpa 215
47 2,3
0,1 0,017 Zəif yuyulm 2,3
46 12,1
0,7 0,063 Orta yuyulm 1,8
56 37
2,2 0,184 Güclü yuyul 1
66 73,8
4,3 0,24
331
Humus ehtiyatı torpağn 0 – 20 sm-də: yuyulmamış – 81,2 t/ha; zəif yuyulmuş – 62,4 t/ha; orta yuylmuş – 52,2 t/ha; güclü yuyulmuş – 31,4 t/ha. Yuyulmamış boz-meşə torpağı şəraitində planlaşdırılan məhsuldarlıq: payız- lıq buğda – 3,6 t/ha; şəkər çuğunduru – 32 t/ha; arpa – 2,5 t/ha. Həlli. (3.10) formuluna görə eroziya nəticəsində illik humus itkisini hesablayaq (cədvəl 3.12, qrafa 7). Üzvi gübrələrə tələbatın hesablanması 3.13 cədvəlinə görə aparılır. Müxtəlif yuyulmuş torpaqlarda məhsuldarlığı tapırıq. Bunun üçün 3.9 cədvəlindən 3.13 cədvəlinin 4 qrafasına K у əmsalı- nın qiymətini qoyuruq və onu yuyulmamış torpaq şəraitindəki məhsuldar- lığa vururuq (qrafa 3). 3.7 cədvəlinə əsasən K o (qrafa 5) əmsalını müəyyən edirik və K o məhsuldarlığa vurmaqla, biçin-kök qalıqları ehtiyatını (qrafa 6) hesablayırıq. 3.8 cədvəlindən 8 qrafasına K г əmsalının qiymətlərini köçürü- rük. K г
əmsalını biçin-kök qalıqları ehtiyatına vurmaqla, humusun daxil olan hissəsinin qiymətini tapırıq (qrafa 8). Humusun sərf olunan hissəsi torpağın şum qatındakı humus ehtiyatını nəzərə almaqla müəyyən olunur. Humus ehtiyatı 9 qrafasında verilir. Humusun minerallaşma əmsalını nəzərə almaqla (qrafa 10), humusun minerallaşmasının qiymətini tapırıq (qrafa 11). Humus itkisinin azalma əmsalı (γ) 12 qrafasında, γ nəzərə almaqla humusun minerallaşmasının qiy- məti isə 13 qrafada verilib. Humusun ümumi sərfi (qrafa 15) - minerallaşmadakı itkidən (qrafa 13) və eroziya nəticəsində humus itkisindən (qrafa 14) yaranır. Humus defisiti daxil olan (qrafa 8) və onun sərf olunan (qrafa 15) hissəsinin fərqinə bərabərdir. Üzvi gübrələrə hektar tələbatı humus defisitini (0,37 t/ha) humi- fikasiya əmsalına bölmək yolu ilə hesablanır, məsələn, döşənəksiz peyin (K г
= 0,1), başqa sözlə , 0,37 : 0,1 = 3,7 t/ha. Növbəli əkinin ümumi sahəsi – 869 ha; orta–217 ha. Buna görə də, növbəli əkində humusun defisitsiz balansında üzvi gübrələrə tələbat 3,7. 869 = 3215 t –na bərabərdir. Tarlanın 1 ha orta sahəsinə 3215/217=14,8 t/ha, qara heriyin 1 ha sahəsinə isə 3215/224=14,4 t/ha lazım gəlir. Növbəli əkində üzvi gübrənin verilməsi qara herikdə planlaşdırılır, harada ki, humus itkisi onun minerallaşmasına və eroziyasına bərabərdir. Burada üzvi gübrələrin kompensasiya norması 1,1/0,1=11 t/ha təşkil edir. Kompensasiya normasını (11 t/ha) herik sahəsinin orta qiymətindən çıx- maqla (14,4 t/ha), humusun toplanmasına 3,4 t/ha üzvi gübrə gedir.
Yüklə 11,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|