M ü n d ə r I c a t

P.  purpurogenum  tuturlr.  Penisillinin  sadalanan  növləri  güclü  toksin  yara-

danlar kimi  məşhurdurlar, onlar onurğasız heyvanlar  –  nematodlar,  gənələr 

tərəfindən istifadə olunmurlar.   

Rezistentlik  zonasında  (torpağın  çirklənməsinin  yüksək  səviyyəsinə 

uyğun gəlir) aktiv funksiyalaşan orqanizmlər qrupunda tam dəyişmələr baş 

verir, başqa -dönməməzliyi ilə xarakterizə olunurlar. Bir qayda olaraq, rezis-

tentlikdə  artıq  ali  orqanizmlərə  çirklənmənin  birbaşa  mənfi  təsiri  müşahidə 

olunur..  

Represiya  zonası  torpaqda  mikroorqanizmlərin  böyümə  imkanını 

tamamilə dayandıran pozulmaya uyğun gəlir.  

Torpaqda  ağır  metalların  təsiri  altınada  mikrob  cəmiyyətinin  bioküt-

ləsinin  azalması  və  strukturunun  dəyişməsi  baş  verir.  Torpağın  maye  faza-

sında həll olan, eləcə də torpaq hissəciklərinin səthində mütəhərrik formada 

adsorsiya  olunan    ağır  metallar  torpaq  mikroorqanizmləri  üçün  daha  çox 

bioloji mənimsəniləndir.              

Boz-meşə torpaqlarında aparılan eksperimentlərdə 400 və 1000 mq/kq 

qurğuşun nitrat verildikdə mikrobioloji aktivliyin 25%-dən çox azaldığı üzə 

çıxdı  ki,  bu  da  170  mq/kq  mütəhərrik  qurğuşunun  miqdarına  uyğun  gəlir 

(Blaqodatskaya  Y.V.,  2006).  Bu  zaman  qurğuşun  nitratın  1000  mq/kq 

dozasının təsiri təkcə mikrob biokütləsinin nəzarətlə müqayisədə ikiqat azal-

ması ilə bitməyib, həm də dominant mikrob cəmiyyətinin ekoloji strategiya-

sının dəyişməsinə səbəb olur.   

L.V.Mosinanın  (2004)  yulaf  və  herik  altında  olan  çimli-podzol  tor-

paqlarda  qurğuşunun  miqdarını  40-dan  80  mq/kq  dozasına  qaldırmaqla 

apardığı təcrübələrdə steril aktinomisetlərin sayı artdı, Niger qrupundan olan 

mikroorqanizmlər  meydana  çıxdı,  batsillərin  növ  müxtəlifliyi  azaldı  və 

fitotoksiki mikroorqanizmlər yarandı.  

---

342 

 

Ekotoksikologiyada  ağır  metalların  bioloji  göstəricilərə  təsirini  qiy-

mətləndirmək üçün aşağıdakı tənlikdən istifadə olunur:  

 

















b

m

a

bg

C

D

M

)

(

9

1

1

100

10

.

      (3.14) 

 

burada,  M

bg 

-  mikrobioloji  göstərici  (nəzarətə  nisbətən  mikrob  bio-

kütləsi, %-lə); D

a.m 

– tətbiq dozası və ya ağır metalın mütəhərrik formasının 

miqdarı, mq/kq; C

10

 – mikrobioloji göstəricinin qiymətinin 10%-li azalması 

müşahidə olunan ağır metalın qatılığı (C

10

 – nun qiyməti ağır metalım böh-

ran (kritik) qatılığının təyin edilməsi üçün tövsiyyə olunur); b – AM-ın xas-

səsindən asılı olan göstərici.