M ü n d ə r I c a t

Torpağa çirkab su çöküntülərinin quru kütləsinin verilmə norma-

sının qiymətləndirilməsi. Çöküntüdə külün miqdarından asılı olaraq üç növə 

bölünür: üstün  minerallıq (kül 70% - dən çox), üstün üzvi tərkib (kül 30% - 

dən az) və qarışıq (kül 30 -70 %). 

Çirkab suların çöküntülərinin (ÇSÇ) istifadəsini reqlametləşdirən əsas 

normativ sənəd  ―Çirkab suların və onların çöküntülərinin suvarma və gübrə 

üçün istifadəsinə gigenik tələbatlar‖ -dır. Torpaqa ÇSÇ - nin tətbiqinə lazım 

---

426 

 

olan  tələbat  kimi,  ağır  metalların  tərkibinə  görə  nəzəri  yol  verilən  tətbiq 

normasını  hesablamaq  tövsiyyə  olunur.  Bu  aşagıdakı  formula  ilə  həyata 

keçirilir.  

                        

3000

8

,

0

x

C

F

YVQ

D

ağ

ağ

m





                             (4.23) 

 

burada, D

m 

- ÇSÇ nəzəri yol verilən tətbiq norması, t/ha quru kütlə; YVQ -  

torpaqda ağır metalın yol verilən qatılığı, mq/kq (cədvəl 4.34); F

ağ

 – ÇSÇ  - də ağır 

metalın  quru  kütlədə  miqdarı,  mq/kq;  3000  -  quru  maddəyə  çevrildikdə  torpağın 

şum qatının kütləsi, t/ha.  

(4.23)  formulu  V.P.Qerasimenko  tərəfindən  təkmilləşdirilmiş  və  aşa-

ğıdakı bərabərliklə göstərilir: 

   

ağ

m

C

d

z

Fağ

YVQ

D

.

.

10000

)

8

,

0

(





                        (4.24) 

burada, 10000  - ölçü əmsalı; z - şum qatının qalınlıqı, m; d- torpaqın 

sıxlığı, q/sm

3

.  

Sanitariya-gigiyena  qaydalarına  uyğun  olaraq,  ÇSÇ-inin  normativləri 

4.35 cədvəlində göstərilən tələbatlara uyğun olmadıqda, onun torpağa veril-

məsi qadağan olunur.