M. Z. Islomova farmatsevtika ishini tashkil qilish

M u vofiqlik sertifikati -
mahsulot yoki xizmatlarning muayyan 
me’yoriy hujjatga muvofiqligini tasdiqlash uchun sertifikatlashtirish 
tizimining qoidalari bo‘yicha berilgan hujjat.
M u vofiqlik b elg isi -
sertifikatlashtirish tizimi qoidalari bo’yicha 
qoMlanadigan, ro'yxatdan o ‘tgan belgi. Mazkur belgi tegishlicha 
identifikatsiyalashtirilgan mahsulot yoki xizmatlar, aniq standartga yoki 
boshqa me’yoriy hujjatga mos kelishga yetarlicha ishontiradigan, 
mahsulotga yoki xizmatlar hujjatiga qo’yiladi. Mahsulotlar va xizmatlarni 
sertifikatlashtirish ihtiyoriy va majburiy bo‘lishi mumkin. Ixtiyoriy 
sertifikatlashtirish, odatda, ishlab chiqaruvchi (birinchi tomon) tomonidan 
amalga oshiriladi va uning asosiy maqsadi mahsulotlar sifatli va 
raqobatbardosh ekanligini ko‘rsatish, xalqaro bozorga olib kirish uchun 
zamin yaratishga qaratilgan. Bunga GMP sertifikatiga ega bo’lgan 
farmatsevtika korxonalari misol bo‘lishi mumkin.
Majburiy sertifikatlashtiriladigan mahsulotlarga inson sog‘ligi va 
faoliyati bilan bog‘liq, sifatsiz bo‘lsa, zarar yetkazishi mumkin boigan 
mahsulot va xizmatlar kiritiladi.
115

---

Majburiy sertifikatlashtirilishi lozim bo‘lgan mahsulotlar (xizmatlar) 
ro'yxati o ‘rnatilgan tartibda, 
qonunchilikka muvofiq O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadi ( 0 ‘zR VM 
2004-yil 6-iyun 318-sonli “Mahsulotlarni sertifikatlashtirish tartibini 
soddalashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g ‘risida” gi qarorining 1-ilovasi).
Xorijiy davlatlarda farmatsevtik mahsulotni sertifikatlashtirish
amaliyoti
Farmatsevtik mahsulotning xavfsizligi va bezararligining nazorati 
barcha davlatlarda yo‘lga qo‘yilgan. Turli organlar va tashkilotlar 
tomonidan amalga oshiriladigan xavfsizlik nazoratining juda ko‘p usullari 
va jarayonlari ma’lum. Bularga turli standartlar (FDA, ISH, NASR, JCCT 
va h.k.) talablariga rioya etish bo‘yicha davlat nazorati, sanitariya-gigiena 
nazorati, mutasaddi tashkilotlar nazorati va ishlab chiqarilgan mahsulotni 
qabul qilish nazorati (texnik-nazorat bo‘limi va ishlab chiqarish sifatini 
nazorat qilish tizimlari) misol boiadi.
Sifatni nazorat qilish bo‘yicha yaxshi rivojlangan qonunchilik 
mavjudligi va xususiy biznesning shakllangan an’analari sharoitida ishlab 
chiqarilgan farmatsevtik mahsulot sifati, bezararligi va sinovlari nazorati 
bo'yicha mas’uliyat ishlab chiqaruvchi korxonaga yuklatiladi.
Bu holatlarda ishlab chiqaruvchi ixtiyoriy sertifikatlashtirish ishlarini 
ko'pincha amalga oshiradi.
Davlat nazorat organlari, odatda, yalpi tekshiruvlami o‘tkazmaydi, 
faqat sifatsiz mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonaga nisbatan jabrlanuvchi 
taraf yoki uning vakili murojaat qilgan holatdagina belgilangan tartibda 
zaruriy jazo choralarini ko‘radi.
Shu bilan birga, Yevropa Hamjamiyatiga a’zo mamlakatlaming davlat 
organlari farmatsevtik mahsulot sifatining davomli nazorati mexanizmiga 
ega, shuningdek, bu mamlakatlarda farmatsevtik taqsimot kanallarining 
nazorati yo‘lga qo‘yilgan.
Yevropa Iqtisodiy Hamjamiyat qoidasiga asoslangan holda Yevropa 
Ittifoqi mamlakatlarining davlat nazorat organlari chegaralarda “uchinchi 
mamlakatlari’dan import qilinayotgan dori vositalarining seriyali nazoratini 
amalga oshiradi.
Farmatsevtik mahsulotni sertifikatlashtirish rivojlangan mamlakatlarda 
uzoq vaqtdan beri keng qo‘llanadi, faqat bu tizim o‘ziga xos nomlanishi va 
o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lishi mumkin. Buning yaqqol misoli
116

---

sifatida GMP sertifikatiga egalik qilish va GMP talablariga asoslangan 
ishlab chiqarishni olish mumkin.
Ba’zi davlatlar o‘z hududida amal qiluvchi milliy standartlar yoki 
boshqa amaldagi texnik me’yorlarga muvofiq bo‘lmagan mahsulotlar kirib 
kelishining oldini olish maqsadida qator xalqaro sertifikatlar (ISO, NET, 
GMP va b.)ni talab qilish orqali o‘z bozorlarini himoya qiladi.
Aynan bir turdagi mahsulot sifat standartlari va me’yoriy texnik 
hujjatlami rasmiylashtirish tartibi hamda sertifikatlashtirish jarayonlarini 
o‘tkazish tartibi turli mamlakatlarda turlicha. Bu esa xalqaro savdo 
tizimida texnik to‘siqlami yuzaga keltiradi. Shuning uchun mahsulotga 
ishlab chiqilgan standardarning va sertifikatlashtirish qoidalarining 
uyg‘unligi xalqaro bozorda raqobatchilaming teng huquqli hamkorligini 
ta’minlovchi va xalqaro miqyosda hal qiluvchi omil hisoblanadi.
1 17

---

DORI VOSITALARI, TIBBIY TEXNIKA VA TIBBIY BUYUMLARNI 
SERTIFIKATLASHTIRISH TIZIMI
118

---