Maddany ň gurlu

VII
BA P
Şu bapda Siz:
– ses çeşmeleri we kabul edijileri;
– sesiň dürli gurşawlarda ýaýramagy;
– ses ululyklary;
– sesiň serpilmegi, ýaň;
– seslerden tehnikada peýdalan mak;
– sazyň sesleri we şowhunlar;
– ses we saglyk;
– binagärçilik akustikasy baradaky 
bilim ler bilen tanyşýarsyňyz.
SES
 
HADYSALARY 
BARADAKY ILKINJI 
MAGLUMATLAR

---

156
GIRI
Ş
 SÖHBETI
Biz her gün dürli sesleriň täsirinde bolýarys: gepleşýän adamlaryň, 
maşynlaryň sesi, telewizor we radiopriýomnikde çalynýan sazlar, 
suwuň şarryldap akmagy we ş.m. Olardan käbirleri bize ýakýar, 
käbir sesler bolsa ýakmaýar. Şoňa görä-de keýpimiz gowy bolup, 
öndürijilikli işleýäris, okaýarys ýa-da tersine bolýar. Ses arkaly 
adamlar bir-biri bilen aragatnaşykda bolýarlar. Şu aragatnaşyk sebäpli 
jemgyýetde ösüş bolýar. Ynsan seslerden peýdalanmagy bireýýäm 
öwrenipdir. Sese degişli kanunalaýyklyklary öwrenmek bilen, dürli 
saz gurallaryny döredipdir. Sesi emeli ýagdaýda döredýän elektrik 
saz gurallaryny oýlap tapypdyr. Ony siz toýlarda, konsert zallarynda 
birnäçe sazandanyň ýerine, ýekeje, «ionik» diýlip atlandyrylýan 
elektrik saz guralyndan peýdalanyp, islendik heňi çykarýan 
dolandyryjynyň mysalynda görensiňiz. «Ultrases» diýlip atlandyrylýan 
sesiň görnüşinden medisinada käbir keselleri anyklamakda we 
bejermekde peýdalanylýar. Sesiň şu görnüşinden ylmy-barlag işlerinde, 
taýýar önümleriň hilini barlamakda, deňiz we okeanlarda aralyklary 
ölçemekde we başgalarda peýdalanylýar. Uly kuwwatly seslerden käte 
himiki prosesleri çaltlandyrmakda, maşyn we mehanizmleriň maýda, 
näzik böleklerini arassalamakda hem ulanylýar.