1)
Qeyri ixtiyari qavrayış
2)
İxtiyari qavrayış
QarĢıya xüsusi məqsəd qoymadan hər hansı bir obyektin
www.elmler.net
-
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
Ümumi psixologiya. Psixologiya
50
50
qavranılmasına
qeyri-ixtiyari qavrayış
deyilir. Öz qeyri-
adiliyi, yeniliyi, cazibədarlığı ilə fərqlənən bu cür obyektləri
xüsusi niyyət olmadan qavrayırıq.
QarĢıya qoyduğumuz məqsədə müvafiq olaraq bir
obyekti baĢqalarından ayıraraq qavradıqda baĢ verən inikas
prosesinə
ixtiyari qavrayış deyilir
.
Müəllimin mühazirəsini
dinlədikdə, teatr tamaĢasına baxdıqda, kitab oxuduqda biz bu
cür hərəkət edirik.
QavrayıĢda illuziyalar.
Hiss üzvlərimizə bilavasitə
təsir edən cisimlər bəzən olduğu kimi deyil, təhrif edilmiĢ
Ģəkildə qavranılır. Belə təhrif edilmiĢ, düzgün olmayan
qavrayıĢa
illuziya
deyilir. (bax: Ģəkil 13).
ġəkil 13.
Görmə qavrayıĢında illuziya daha çox özünü
göstərir. ġəkildə göründüyü kimi, üfüqi düz xəttlər fondan
asılı olaraq, əyri xəttlər kimi qavranılır. Ġlluziyalar təkcə
görmə ilə bağlı deyil, hərəkət, lamisə, ağırlıq, temperaturun
qavranılmasında da baĢ verə bilir.
Ġnsanın psixoloji haləti ilə bağlı olaraq da qavrayıĢ
təhrif olunur. Məsələn, diqqətin zəifləməsi, affekt halı zamanı
illuziya hadisəsi özünü göstərir.
MüĢahidə və müĢahidəçilik.
Ġxtiyari qavrayıĢın tipik
nümunəsi müĢahidədir. MüĢahidə hər hansı fəaliyyət
sahəsində müəyyən plan üzrə cərəyan edən davamlı və
müntəzəm qavrayıĢa deyilir.
Təlim iĢində, elmi-tədqiqat iĢlərində, bədii yaradıcılıqda
|
