MahirəNərimanqızı

olan mühüm əlaməti əks etdirir
. Məsələn, «tələbə» məfhumu 
ümumi məfhumdur. Həmin məfhum altında gələcəyin 
mütəxəssisi kimi hazırlanan insanları baĢa düĢürük. 
Konkret məfhumlar bilavasitə qavranıla bilən, 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya
88 
88 
arxasında əşya təsəvvür olunan məfhumlardır.
Məsələn, 
«ev», «ağac» məfhumları konkret məfhumlardır. 
Mücərrəd 
məfhumlar isə bilavasitə qavranıla bilməyən və arxasında əĢya 
təsəvvür olunmayan məfhumlardır, məsələn «sevinc», 
xoĢbəxtlik» və s. 
Məfhumlar çoxlu qarĢılıqlı keçidlərlə təsəvvürlərlə 
bağlıdır və eyni zamanda ondan əhəmiyyətli dərəcədə 
fərqlənir. Onlar psixoloji ədəbiyyatlarda eyniləĢdirilsələr də, 
gerçəkliyi inikas etdirmək xüsusiyyətlərinə görə biri 
digərindən fərqlənir.
Təsəvvürlər 
obrazlı – əyanidir, bilvasitə verilmiĢ 
informasiyaları qavrayıĢda inikas etdirir. Real təfəkkür 
proseslərində təsəvvür və anlayıĢlar bəzi vahidliklə verilir. 
Əyani – obraz təsəvvürlər təfəkkür proseslərində daha çox 
sxematikləĢir və ümumiləĢir. Bu sxematikləĢmə təsəvvür 
əlamətlərinin 
birləĢməsinə 
uyğun 
gəlmir. 
Təsəvvür 
obrazlarında predmetin əyani əlamətləri ön planda özünü 
göstərir. Buna baxmayaraq anlayıĢ və təsəvvürlər qarĢılıqlı 
əlaqəlidir və biri digərinə keçir.
Təsəvvürlərin məzmun obrazlarının zəruri olaraq 
dəyiĢmələri fikri proseslərə qoĢularaq, sxematikləĢmiĢ və daha 
çox ümumiləĢmiĢ tam bir pilləvari iyerarxiya yaradır və 
anlayıĢlara keçir. Təsəvvürlərin özlərinin anlayıĢa keçmək 
meyillidir. Belə ki, təkcədə ümumi, hadisədə mahiyyət, 
obrazda – anlayıĢ əks olunur. 
Digər tərəfdən anlayıĢlar təfəkkürünün insan Ģüurundakı 
axarı həmiĢə təsəvvürlərlə bağlıdır, amma anlayıĢlar 
təfəkkürünün axarı təsəvvürlərə müvafiq gəlmir, çünki belə 
təfəkkür ona aid olan təsəvvürlərlə əlaqədardır. Təsəvvürlər 
təfəkkür proseslərində həddən artıq parçalanmıĢ, fraqmentar 
halda daxil edilir. Təsəvvürlər, əyani obrazlar adətən, təkcə, 
anlayıĢ isə ümumi ifadə olunur. Məfhum (anlayıĢ) və 
təsəvvürlər gerçəkliyin müxtəlif qarĢılıqlı əlaqələri olan 
tərəflərini inikas etdirir. 
Məfhum və təsəvvürlər çətinliklər zamanı xüsusilə 

---