www.elmler.net -
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi Ümumi psixologiya. Psixologiya 110
110
olsaydı, onda bizim nağıllarımız, əfsanələrimiz yarana
bilməzdi. Lakin insanın təxəyyülü nə qədər əcayib, qərayib,
fantastik obraz yaradırsa yaratsın, onun ayrı-ayrı bütün
elementləri real həyatdan götürülür. Bu cür təxəyyül obrazları
həyatın müəyyən tərəfini vasitəli Ģəkildə əks etdirir. Yazıçının
təxəyyül fəaliyyəti yazıçıya gələcəyə baxmaq, gələcəyi
qabaqcadan xəbər vermək imkanı verir. Böyük S.Vurğun
«Bakının dastanı» poemasında təxəyyülünün yaratdığı
obrazlarla gələcəyə belə baxır:
Bakı! Gecə! Yadımdadır üç il qabaq
Sahil boyu Ģölə saçan çırağbanlar!
Yanacaqdır! Yanacaqdır yenə onlar.
Ulduz kimi qatar-qatar alıĢaraq,
Yenə hilal Ģəklindəki qızıl kəmər
Dolanacaq kərdəninə bu dənizin.
O vaxt bu sahilin ağ Ģamları
Min toy qurub neçə gəlin köçürəcək.
Ah, o zaman bizim Bakı axĢamları
Bir ilahi əfsanə tək görünəcək!
Təxəyyül təkcə ədəbi-bədii yaradıcılıqda deyil, elmi
yaradıcılıqda da zəruri olan bir prosesdir. Fransız psixoloqu
Rıbonun fikrinə görə, hətta təxəyyül fəaliyyətinin yeri elmi,
texniki yaradıcılıqda bədii yaradıcılıqda olduğundan da
artıqdır.
Təbiidir ki, alimin, ixtiraçının fikri prosesində
anlayıĢlarla yanaĢı əyani obrazlar da bu və ya baĢqa Ģəkildə
iĢtirak edir. Lakin qavrayıĢ, eləcə də hafizə obrazlarının
mövcudluluğu təfəkkürün qarĢısında duran məsələni həll
etməyə imkan vermir. Belə olduqda qavrayıĢ, hafizə obrazları
dəyiĢdirilir ki, bu da yeni bir nəzəriyyənin, kəĢfin meydana
çıxması ilə nəticələnir. Bu prosesdə hakim rol təxəyyülün
üzərinə düĢür.
Özünü yoxlamaq üçün sual və tapşırıqlar 1.
Təxəyyül nəyə deyilir?
