MahirəNərimanqızı

8)
 
Epileptoid tip
– bu tipli yeniyetmələr tez-tez 
ağlayırlar, ətrafdakıları təngə gətirirlər, xüsusən də erkən 
uĢaqlıqda. Liçkonun qeyd etdiyi kimi, bu uĢaqlar həmçinin 
heyvanlara əzab verməyi, özlərindən balacalara sataĢmağı, 
köməksizləri lağa qoymağı sevirlər. UĢaq kompaniyalarında 
özlərini diktator kimi aparırlar. Onların tipik xüsusiyyətləri - 
qəddarlıq, hökmranlıq, özünə vurğunluqdur. 
9)
 
Ġsteroid tip
– bu tipin əsas əlamətləri – eqosentrizm, 
Ģəxsən özünə daima diqqət duyğusudur. Bu cür 
yeniyetmələrdə tez-tez Ģıltaqlığa, özünü göstərməyə, 
teatrallığa meyl özünü biruzə verir. Onlar üçün ətrafdakıların 
diqqətini özünə cəlb etmək və öz ünvanına ona məftun
olduqlarını, təriflədiklərini eĢitmək arzusu ən zəruri 
ehtiyaclardan birinə çevrilir. 
10)
 
Qeyri-sabit tip
– bu tipi həmiĢə səhv olaraq zəif
iradəli, kütlədən seçilməyən bir tip kimi xarakterizə edirlər. 
Onlarda əyləncələrə böyük həvəs meyli özünü göstərir. 
11)
 
Konform tip
– bu tipə aid olan yeniyetmələr hər 
hansı avtoritetə sözsüz itaət nümayiĢ etdirirlər. “Hamı necə, 
mən də elə” ideyasını əsas götürürlər. Öz Ģəxsi maraqları 
naminə yoldaĢlarını satmağa hazırdırlar. 
V. 16.4. Xarakter və Ģəxsiyyət 
 

Xarakterin tiplərinin mövcud olan bütün konsepsiya-

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
171 
171 
171 
171 
171 
171 
171 
171 
171 
larının çox ciddi bir çatıĢmazlığı var. Məsələ ondadır ki, hər 
bir insan fərddir və heç də həmiĢə müəyyən bir tipə aid 
edilməyə bilər. Çox vaxt eyni insanda xarakterin ən müxtəlif 
əlamətləri kifayyət qədər inkiĢaf etmiĢ olur. Praktik olaraq, 
xarakterin tiplərinin bütün təsvirlərində ən müxtəlif cinsli və 
ya daha düzgün desək ən müxtəlif qəbildən olan 
xüsusiyyətlərinin birləĢməsini tapmaq olar. 
BaĢqa cür desək, onlarda bütöv Ģəkildə həm xarakterin, 
həm də Ģəxsiyyətin xüsusiyyətləri mövcuddur. Məsələn, Ģizo-
idlərin xarakteristikasını verərkən E.Kreçmer formal, yəni 
davranıĢın yönümündən asılı olmayan (xarakterin xüsusiy-
yətləri): ünsiyyətsizlik, təmkinlilik, ciddilik, qorxaqlıq, sen-
timentallıq kimi xüsusiyyətləri, o biri tərəfdən isə daha 
məzmunlu, Ģəxs əsaslı “insanları xoĢbəxt etməyə çalıĢmaq”, 
“nəzəriyyəbaz prinsiplərə meyl”, “sarsılmayan əqidə möh-
kəmliyi”, “baxıĢlarının təmizliyi”, öz ideyaları uğrunda müba-
rizəyə mətin olaraq çalıĢmaq və s. kimi xüsusiyyətləri sada-
layır. 
P.B.QannuĢkinin paranoyyalı tiplərə verdiyi təsvirdə 
həmçinin psixoloji xarakteristikaların – dinamikliyindən 
tutmuĢ dünyabaxıĢına qədər bütün xüsusiyyətlərini tapmaq 
olar. 
Bu cür misalları çoxaltmaq da olar. Xarakterin tiplərinin 
təsvirinə daxil olan "müxtəlif tipli” əlamətlər tamamilə 
təbiidir. Amma Gippinreyterin fikrincə xarakterin tam, 
təsvirlərinin geniĢ təhlilə ehtiyacı var, lakin xarakterin 
təsvirinin müəllifləri bunu etmirlər.
Psixoloji ədəbiyyatda Ģəxsiyyətin xarakterlərinin forma-
laĢması haqqında ümumi nəzəriyyənin iĢlənib hazırlanması 
haqqında çox maraqlı və dəyərli təcrübələr var. Buna biz 
təxminən yüz il bundan əvvəl yazılmıĢ A.F.Lazurskinin 
əsərlərində rast gəlirik. A.F.Lazurski “endopsixika və ekzo-
psixika” anlayıĢlarını təsdiq etmiĢdi. “Endopsixika” anlayıĢı 
dedikdə o xarakter, temperament və əqli qabiliyyətlərin də aid 

---