MahirəNərimanqızı

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
57 
Digər bir əsasa görə eksperimentin daha iki növünü qeyd 
edirlər: 
müəyyənedici eksperiment və öyrədici (formalaşdırıcı
) 
eksperiment. YaĢ və pedaqoji psixologiyada eksperimentin bu 
növlərindən geniĢ istifadə olunur. Müəyyənedici eksperiment 
psixi hadisələrin fərdlərdə inkiĢaf səviyyəsini aĢkara çıxarmaq 
üçün istifadə olunur. Burada eksperimentator psixi hadisələrin 
gediĢinə təsir etmir. 
Öyrədici (formalaĢdırıcı) eksperimentə gəldikdə bu 
eksperimentatorun fəal, məqsədəyönəlmiĢ təsiri prosesində 
yoxlananlarda psixikanın inkiĢaf xüsusiyyətlərini aĢkara 
çıxarmasından ibarətdir. Bu cür eksperimentləri psixoloji-
pedaqoji eksperiment adı ilə də adlandırırlar. 
Eksperimenti fərdi Ģəkildə, ayrıca bir adam üzərində və 
qrup Ģəklində, bir neçə adam üzərində eyni vaxtda aparmaq 
mümkündür. 
Psixoloji tədqiqatlar zamanı 
müsahibə
metodundan da 
istifadə olunur. Bəzən müĢahidə və eksperiment zamanı bu və 
ya digər hadisənin baĢ verməsi səbəblərini aĢkara çıxarmaq 
mümkün olmur. Bunun üçün müsahibə metodu psixoloqun 
köməyinə çatır. Sual-cavab yolu ilə psixoloq ona lazım faktı 
əldə edir. Lakin müsahibə istintaqa çevrilməməlidir. Suallar 
düĢünülmüĢ və birmənalı olmalıdır. Müsahibə metodunu çox 
vaxt 
sorğu
metodu kimi də qeyd edirlər. Sorğunun müxtəlif 
variantlarından istifadə etmək olar. Onların hər birinin üstün və 
çatıĢmayan cəhətləri vardır. Sorğunun üç əsas növünü qeyd 
edirlər: 
şifahi, yazılı və sərbəst sorğu.
Şifahi sorğu,
adətən, yoxlananın reaksiya və davranıĢı 
üzərində müĢahidə aparmaq tələb olunduqda həyata keçirilir. 
Yazılı sorğuya nisbətən Ģifahi sorğu insan psixologiyasına daha 
dərindən nüfuz etmək imkanı verir. Belə ki, tədqiqat zamanı 
yoxlanan adamın reaksiya və davranıĢından asılı olaraq 

---