MahirəNərimanqızı

vərdişlər
və 
bacarıqla
r
yaranır və onun həmin fəaliyyəti 
məvəffəqiyyətlə yerinə yetirməsini təmin edir. 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
80 
VərdiĢlər və onların mahiyyəti.
Əvvəl qeyd 
etdiklərimizdən aydın olduğu kimi, fəaliyyət insanın Ģüurlu 
məqsədləri ilə tənzim olunan fəallığıdır. Bu o deməkdir ki, 
insan fəaliyyəti üçün Ģüurluluq əsas, fərqləndirici amildir. 
Ġnsan hər hansı bir fəaliyyətin icrasına ilk dəfə baĢlayarkən iĢin 
müəyyən cəhətlərini əvvəlcə müfəssəl Ģəkildə və Ģüurlu tənzim 
etməli olur. Həmin iĢin dəfələrlə icrası, təkrarı nəticəsində get-
gedə həmin iĢi Ģüurun daha az iĢtirakı ilə yerinə yetirməyə 
baĢlayır, baĢqa sözlə həmin iĢin icrası bir növ avtomatlaĢır. 
Şüurlu təkrarlar nəticəsində insanda fəaliyyətin icra və 
tənzim olunmasının bu cür
 
qismən avtomatlaşmış
 
ünsürləri 
vərdiş adlanır
. Fəaliyyətin mənimsənilməsi, vərdiĢlərin 
yaranması zamanı yerinə yetirilən iĢ və hərəkətlər Ģüurlu iĢ və 
hərəkətlər olaraq qalır, yalnız onların icra tərzləri 
avtomatlaĢmıĢ olur. 
AparılmıĢ tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, vərdiĢin yaranması 
nəticəsində hərəkətlərin getdikcə avtomatlaĢması həmin 
hərəkətlərin daxil olduğu iĢin Ģüurlu tənzim olunmasının daha 
çox geniĢlənməsinə səbəb ola bilir. 
VərdiĢlər yaranarkən qismən avtomatlaĢmadan asılı 
olaraq, iĢin strukturunda bir sıra dəyiĢikliklər özünü göstərir. 
Bunlara aĢağıdakıları aid etmək olar:
1.VərdiĢ yaranarkən birinci növbədə hərəkətlərin icra 
üsulları dəyiĢir. Hələ vərdiĢ yaranmamıĢdan qabaq ayrı-
ayrılıqda icra etdiyimiz bir sıra hərəkətlər vahid, mürəkkəb bir 
hərəkətdə birləĢir. Biz həmin hərəkətləri ardıcıl olaraq fasiləsiz 
Ģəkildə, sürətlə yerinə yetirə bilirik. Məsələn, hər hansı bir 
musiqi parçasını çalmağı ilk dəfə öyrənən adam əvvəlcə 
müvafiq notları ayrı-ayrılıqda icra edir. VərdiĢ yarandıqdan 
sonra həmin musiqi parçasını rəvan və sürətlə ifa edir. 
2. VərdiĢ yaranarkən artıq, lazımsız hərəkətlər aradan 
çıxır. Məsələn, xarici dili yenicə öyrənməyə baĢlayan adam 
danıĢarkən tez-tez dayanır, fikirləĢir, artıq sözlər iĢlədir, ana 
dilinin strukturundan uzaqlaĢa bilmir. Lakin vərdiĢ yarandıq-

---