MahirəNərimanqızı

«mən-
sistem»,
daha doğrusu, Ģəxsiyyət, birincisi, Ģüursuzluq səviyyəsində 
narahatlıqla mübarizədə, ikincisi, həmin narahatlıqdan yaxa qurtarmaq 
üçün müxtəlif vasitələri tapma prosesində inkiĢaf edir. «Mən-sistem» 
uĢağı, yeniyetməni, sonradan isə yaĢlı adamları əvvəlcə ananın, sonra isə 
baĢqa adamların, məsələn, iĢ yerindəki həmkarlarının köməyinə 
qaçmağa məcbur edir. Beləliklə də Sallivenə görə Ģəxsiyyətlərarası 
münasibətlər formalaĢan Ģəxsiyyətin mexanizmi kimi özünü göstərməyə 
baĢlayır.
Nəhayət, Ģəxsiyyətin klinik nəzəriyyəsində özünəməxsus yer 
tutan psixoloqlardan biri də 
Erik Erikson
(1902- 1994) olmuĢdur. 
E.Erikson Almaniyada doğulmuĢ, 1927- 33- cü illərdə Venada Freydlə
birlikdə iĢləmiĢ, 1933- cü ildən ABġ-a köçmüĢdür. O, 
eqo-psixologiya
konsepsiyası yaradıcılarından biri olmuĢdur. Onun nəzəriyyəsi
 
epigenetik
nəzəriyyə
adı ilə məĢhurdur. Onun fikrincə Ģəxsiyyətin 
inkiĢafı sosial aləmlə müəyyən edilir. O, «Ģəxsiyyətin identikliyi» 
anlayıĢını irəli sürmüĢ və həmin anlayıĢ altında insanın əhatə olunduğu 
sosial aləmlə qırılmaz əlaqəsi barədə ona məlumat verən mərkəzi 
keyfiyyəti 
nəzərdə tutmuĢdur. Həmin keyfiyyətlər aĢağıdakı 
parametrlərdə ifadə olunur: insanın özünə doğru mərkəzləĢməsində, 
sosial qrupla, onu əhatə edənlərlə eyniləĢdirmədə, insanın öz qiymətini, 
sosial rolunu müəyyənləĢdirməsində. 
ġəxsiyyətin 
eksperimental nəzəriyyəsi
də psixologiya tarixində 
özünəməxsus yer tutmuĢdur. Burada birinci növbədə diqqəti cəlb edən 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya. Psixologiya 
172