MahirəNərimanqızı

Erkən uĢaqlıq dövründə müstəqillik meylinin 
formalaĢması.
Erkən uĢaqlıq dövründə uĢaqlarda Ģəxsiyyətin 
inkiĢafı üçün də zəmin yaranmıĢ olur. UĢaq özünü baĢqa 
əĢyalardan, onu əhatə edən adamlardan ayırmağa baĢlayır. Bu 
isə uĢaqda ilkin özünüdərketmə formasının meydana 
gəlməsinə səbəb olur. Üç yaĢında uĢaqda özü haqqında 
təsəvvür yaranır. Nəticədə uĢaq özünü adı ilə deyil, “mənim”, 
“mən” əvəzlikləri ilə adlandırmağa baĢlayır. Bununla bağlı 

---

www.elmler.net
 - 
Virtual İnternet Resurs Mərkəzi
 
Ümumi psixologiya.
 
Psixologiya
221 
221 
221 
221 
221 
221 
221 
221 
221 
olaraq ilk yaĢ “böhranı”, “üç yaĢın böhranı” özünü büruzə 
verir. UĢaq “mən” kəlməsini iĢlətməklə özünün müstəqilliyə 
olan meylini büruzə verir; onda mənlik Ģüurunun ibtidai 
forması müĢahidə olunur. Bununla da uĢaq böyüklərdən asılı 
olsa da müstəqil hərəkət etməyə, “mən özüm” - deyə Ģəxsi 
fəallıq göstərməyə baĢlayır. 
UĢağın psixi inkiĢafında ilk “yaĢ böhranı” böyüklərlə 
qarĢılıqlı münasibət zamanı tərslik, inadkarlıq, höcətlik kimi 
neqativ keyfiyyətlər halında diqqəti cəlb edir. UĢağın müstəqil 
olaraq öz tələbatını ödəmək cəhdi, özünü baĢqa adamlarla mü-
qayisə etməsi, böyüklərin verdiyi tələblərdən boyun qaçırması 
və hərəkətlərindəki sərbəstliyi “üç yaĢın böhranı” haqqında 
aydın təsəvvür yaradır. 
Əgər yaĢlılar uĢağın müstəqilliyi və sərbəstliyini lazımi 
Ģəkildə tənzim və təĢkil edərsə yaĢ böhranı tədricən aradan 
qaldırıla bilər. 
 
VI.19.2. Bağça yaĢı dövrünün psixoloji xüsusiyyətləri 
 
Bağça yaĢı dövründə uĢaqların ümumi inkiĢafı.
Məktəbəqədər yaĢ dövrü uĢağın həm fiziki, həm 
psixofizioloji, həm də Ģəxsiyyət sahəsində inkiĢafının 
keyfiyyətcə dönüĢ dövrüdür. Bu dövrdə uĢağın fiziki inkiĢafı 
birinci növbədə diqqəti cəlb edir. 3-6 yaĢlı uĢağın boyunun, 
çəkisinin artmasında nəzərə çarpacaq dəyiĢiklik baĢ verir. 
Buna baxmayaraq həmin dövrdə uĢağın əzələ və sümük 
sistemi xeyli inkiĢaf etmiĢ olsa da onun əl və ayaq 
əzələlərində hələ sümüklənməmiĢ qığırdaqlar qalır. UĢağın 
skeleti əsasən qığırdaq toxumalardan ibarət olur. Ona görə də 
lazımi tələblərə əməl olunmadıqda uĢağın qaməti düzgün 
inkiĢaf etmir.
Bununla yanaĢı olaraq nitqin, böyüklərlə və həmya-

---