Maks Plank. Kvant nazariyasi. Mikrodunyodagi inqilob
Yüklə 3,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
A
va B qutilar tarzida nomlaymiz. Quyidagi jadvalda, sharlarning ikkita qutilardagi barcha taqsimlanish variantlari keltirilgan: O„ng chekkadagi ustunda holatlarning har bir to„plami uchun ehtimollik Ω ning ko„rsatkichi berilgan. Jami bo„lib 16 xil kombinatsiyalar bor. Ulardan faqat bittasigina barcha sharlar A qutida joylashgani haqida 1/16 ehtimollik bermoqda. Ehtimolligi eng katta bo„lgan holat esa, sharlarni yarmini birinchi qutida, qolgan yarmini esa, ikkinchi qutida bo„ladigan vaziyatdir (uning ehtimolligi 6/16). Agar bizda sharlar soni to„rtta emas, balki yanada ko„proq bo„lsa, unda barcha sharlar bitta qutida bo„lishi ehtimoli bilan, barcha sharlarning qutilarda teng taqsimlanishi ehtimoli orasidagi farq (ya'ni, ularning ayirmasi) yanada kattalashadi. N cheksizga intilganda, sharlarning teng taqsimlanishi ehtimolligi 1 ga intilishini isbotlash mumkin. Ikkiga ajratilgan va germetik zich yopilgan idishni tasavvur qilamiz. Agar o„rtadagi to„siqni olib qo„ysak, tajribadan bilamizki, gaz butun hajmni egallashga intiladi. Bu qaytmas jarayondir. Termodinamika nuqtai nazaridan gaz idishning yarmisida turganida emas, balki u butun hajmni egallashga intilayotganida entropiya ortadi. Boltsman izohiga ko„ra, gazning idish yarmidagi holatining ehtimolligi, gazning idishni to„liq egallagan holatining ehtimolligidan pastroqdir. Gaz eng katta ehtimollik sari intiladi. Fizik jarayonlarning qaytmasligi, boshlang„ich holatlarning ehtimolligining pastligi sababidandir. Boltsman izohidagi termodinamikaning ikkinchi bosh qonunining tushunish uchun qiyin bo„lgan o„ziga xosliklari bor edi. Uning qarashlari keskin tanqid ostiga olindi. Olimning o„zi esa yosh Maks Plank siymosida muxolifatchi qiyofasini ko„rdi. Biz Plankning o„zi ham, keyinchalik shaxsiy tadqiqotlari natijasida Boltsman olgan natijalarni takrorlagani, uning xulosalariga mustaqil ravishda qayta kelgani, lekin o„shanda ham o„z hamkasbining haqligini tan olish unga qiyin bo„lgani haqida keyingi bobda hikoya qilamiz. 1888 yili 44 yoshga to„lgan Lyudvig Boltsmanda keskin ruhiy zo„riqishlar kuzatila boshladi. Bungacha u Avstro-Vengriya jamiyatining oddiy o„rtahol ziyoli qatlami vakillariga xos bo„lgan, bir maromli hotirjam turmush kechirgan bo„lsa, 1888 Yüklə 3,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|