“maktabgacha ta’lim metodikasi” kafedrasi “Maktabgacha ta`limni boshqarishning ilmiy asoslari”

Kurs ishining maqsadi: Zamonaviy ta`lim muassasining faoliyatini tashkil etish va boshqarish rahbarlarning boshqaruv tamoyillarini rivojlantirish va sifat samaradorliklariga erishish uchun muntazam rejalashtirish prisiplarini yanada takomillastirish.
Kurs ishining vazifalari: Yangi professional taʼlim muassasalarini tashkil etish, Ta’lim muassasasini boshqarish funksiyalari va tamoyillarini aniqlash;
Ta’lim muassasasining boshqaruv tuzilmasini rivojlantish,
Ta'lim muassasasining boshqaruv uslublarini tavsiflash va ta'lim makonini rivojlantirishning hozirgi bosqichida eng samarali uslubni aniqlash.
Kurs ishining predmeti: “Ta`lim muassasining faoliyatini tashkil etish va boshqarish usullari”ni o`rganish
Kurs ishining metodologik asosi: O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarorlari, “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi Qonuni, “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonuni, Oliy ta`limni 2030 yilgacha rivojlantirish Konsepsiyasi, Vazirlar Mahkamasining qarorlari.
Kurs ishining tuzilishi va hajmi: Kurs ishi kirish, uch bob, yeti paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
I BOB. TA’LIM MUASSASASINING FAOLIYATINI TASHKIL ETISH VA UNI BOSHQARISH METODOLOGIYASI
1.1 Ta'lim muassasasining boshqaruv funktsiyalari
Asosiy boshqaruv funktsiyalari- Bular boshqaruv faoliyatining nisbatan alohida sohalari. Boshqaruvning funktsional bo'g'inlari - bu alohida, nisbatan mustaqil faoliyat turlari, ketma-ket o'zaro bog'liq bo'lgan bosqichlar, ularning to'liq tarkibi yagona boshqaruv tsiklini tashkil qiladi. Bitta tsiklning oxiri yangisining boshlanishi. Shunday qilib, boshqariladigan tizimning yuqori sifatli holatlariga o'tish ta'minlanadi.Ta’lim muassasalarini boshqarishning bir qancha funksiyalari mavjud. Lazarev V.S. ular orasidan ajratib turadi rejalashtirish, tashkil etish, etakchilik va nazorat qilish. Ushbu asosiy funktsiyalarga Slastenin V.A. qo'shadi pedagogik tahlil, maqsadni belgilash, tartibga solish .
A.M. Pedagogika fanlari nomzodi, Ta'lim xodimlarining malakasini oshirish va qayta tayyorlash akademiyasi professori Moiseev ta'lim muassasasini boshqarish funktsiyalarining uchta katta guruhini belgilaydi:
1. Ta'lim muassasasining barqaror faoliyatini ta'minlashning boshqaruv funktsiyalari;
2. Ta`lim muassasini rivojlantirish va innovatsion jarayonlarni boshqarish;
3. Ta`lim muassasini ichidagi boshqaruvning ishlashi va o'zini o'zi rivojlantirishni boshqarish funktsiyalari ta'lim muassasasining o'zini boshqarish tizimiga nisbatan harakatlarni o'z ichiga oladi.
Ushbu olimlarning fikrlarini umumlashtirib, biz ta'lim muassasasini boshqarishning quyidagi funktsiyalarini ochib beramiz: tahlil qilish, maqsadlarni belgilash va rejalashtirish, tashkil etish, boshqarish, nazorat qilish va tartibga solish .
Tahlil- kognitiv boshqaruv faoliyatining nisbatan izolyatsiya qilingan bosqichi (bosqichi), uning mohiyati ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar to'g'risidagi turli ma'lumotlarni ijodiy o'rganish, tizimlashtirish, umumlashtirish va baholash, huquqiy ta'lim siyosatini amalga oshirish, ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish, barcha darajalarda o'rnatilgan boshqaruv amaliyoti tajribasi. Aholining individual, guruhli va ommaviy ta'lim ehtiyojlarini tahlil qilish asosida eng muhim ijtimoiy ehtiyojlar aniqlanadi: ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik, valeologik, madaniy, ilmiy, hududiy, pedagogik, maishiy va boshqalar, maqsad va mazmunini belgilaydi. ta'lim, mijozlar va iste'molchilar bozori aniqlanadi. Ikkinchisiga davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, korxona va muassasalar, jamoat tashkilotlari, faol aholi guruhlari, oila, shaxslar.
Zamonaviy ma'noda pedagogik tahlil funktsiyasi maktab ichidagi boshqaruv nazariyasiga Yu.A. tomonidan kiritilgan va ishlab chiqilgan. Konarjevskiy. Boshqaruv sikli tarkibida pedagogik tahlil oladi alohida joy: u bilan ketma-ket o'zaro bog'langan funktsiyalardan iborat har qanday boshqaruv tsikli boshlanadi va tugaydi. Pedagogik tahlilni boshqaruv faoliyatining umumiy zanjiridan chiqarib tashlash rejalashtirish, tashkil etish, nazorat qilish, tartibga solish funktsiyalari o'z rivojlanishida mantiqiy asos va to'liqlikka ega bo'lmaganda uning parchalanishiga olib keladi.
Boshqaruv faoliyatining samaradorligi ko'p jihatdan maktab rahbarlarining pedagogik tahlil metodologiyasini qanday o'zlashtirganligi, aniqlangan faktlarni qanchalik chuqur o'rganishi va eng xarakterli bog'liqliklarni aniqlay olishi bilan belgilanadi. Maktab direktori faoliyatidagi o'z vaqtida yoki kasbiy bo'lmagan tahlil maqsadni ishlab chiqish va vazifalarni shakllantirish bosqichida noaniqlik, noaniqlik, ba'zan esa qabul qilingan qarorlarning asossizligiga olib keladi. Pedagogik tahlilning asosiy maqsadi boshqaruv funktsiyasi sifatida, Yu.A. Konarjevskiy pedagogik jarayonning holati va rivojlanish tendentsiyalarini o'rganishdan, uning natijalarini ob'ektiv baholashdan, so'ngra boshqariladigan tizimni tartibga solish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Bu funktsiya boshqaruv siklining strukturasida eng ko'p vaqt talab qiladigan vazifalardan biridir, chunki tahlil o'rganilayotgan ob'ektdagi qismlarni yagona bir butunga ajratish, tizimni tashkil etuvchi omillar o'rtasidagi aloqalarni o'rnatishni o'z ichiga oladi. Maktab ichidagi boshqaruv nazariyasi va amaliyotida Yu.A. Konarjevskiy va T.I. Shamova pedagogik tahlilning mazmuniga qarab asosiy turlarini aniqladi: parametrik, mavzuli, yakuniy. Parametrik tahlil ta'lim jarayonining borishi va natijalari haqidagi kundalik ma'lumotlarni o'rganish, uni buzuvchi sabablarni aniqlashga qaratilgan. Tematik tahlil pedagogik jarayonning borishi va natijalarining barqaror, takrorlanuvchi bog’liqliklari, tendentsiyalarini o’rganishga qaratilgan. Yakuniy tahlil kattaroq vaqt, makon yoki kontent doirasini qamrab oladi. U o‘quv choragi, yarim yillik, o‘quv yili yakunida o‘tkaziladi va asosiy natijalar, ularga erishish uchun zarur shart-sharoitlar va shart-sharoitlarni o‘rganishga qaratilgan. Yakuniy tahlil boshqaruv tsiklining barcha keyingi funktsiyalari kursini tayyorlaydi. Ta`lim muassasining o‘quv yilidagi ishini yakuniy tahlil qilishning mazmuniy asosini quyidagi yo‘nalishlar tashkil etadi: o‘qitish sifati; ta'lim dasturlari va davlat standartlarini amalga oshirish; talabalarning bilim, ko'nikma va malakalarining sifati; maktab o'quvchilarini tarbiyalash darajasi; maktabdagi metodik ishlarning holati va sifati; ota-onalar va jamoatchilik bilan ishlash samaradorligi; maktab o'quvchilarining sog'lig'i va sanitariya-gigiyena madaniyati holati; maktab kengashi, pedagogik kengash faoliyati va boshqalar. Yakuniy tahlilni o'tkazish, uning ob'ektivligi, chuqurligi va istiqbollari yangi o'quv yili uchun reja bo'yicha ishlarni tayyorlaydi. Maqsadlarni belgilash va rejalashtirish maktabni boshqarish funktsiyasi sifatida. Har qanday pedagogik tizimni boshqarish jarayoni maqsadni belgilash (maqsadni belgilash) va rejalashtirish (qaror qabul qilish) ni o'z ichiga oladi. Maqsadlarni belgilash va boshqaruv ishini rejalashtirishni takomillashtirish pedagogik tizimning doimiy rivojlanishi va harakatlanishi zarurati bilan bog'liq. Slastenin V.A. "boshqaruv faoliyatining maqsadi ishning umumiy yo'nalishi, mazmuni, shakl va usullarini belgilovchi boshlang'ichdir. Boshqaruv maqsadlari "daraxtini" belgilashda umumiy yoki ular aytganidek, "umumiy" ko'rsatish kerakligini ta'kidlaydi. " bir qator aniq xususiy maqsadlar ko'rinishidagi maqsad, keyin umumiy maqsadni parchalashdir. Shunday qilib, umumiy, umumiy maqsadga erishish uni tashkil etuvchi shaxsiy maqsadlarni amalga oshirish orqali amalga oshiriladi. . Maqsadlarni belgilashning bunday tushunchasi bizga kompleks rejalashtirishga o'tishga imkon beradi. "Kelajakdagi faoliyatni rejalashtirish, - V.S. Lazarev yozganidek, - ularga erishish uchun zarur bo'lgan harakatlarning maqsadlari, tarkibi va tuzilishini aniqlashni anglatadi".Ta'lim muassasalari amaliyotida rejalarning uchta asosiy turi ishlab chiqiladi: istiqbolli, yillik va joriy. Ularga quyidagi talablar qo'yiladi: maqsadga muvofiqlik, istiqbollilik, murakkablik, ob'ektivlik. Ta`lim muassasining keyingi yillardagi faoliyatini chuqur tahlil qilish asosida, qoida tariqasida, besh yilga mo‘ljallangan istiqbolli reja tuziladi.

1.2. Ta'lim muassasasining foaliyatini tashkil etish va boshqarish kontseptsiyasi

Maktabgacha ta’lim tashkilotining pedagogik jamoasini boshqarish o‘z navbatida boshqaruv faoliyati bilan bog‘liq bo‘lgan muammolarni MTTning xodim va xodimlar guruhi tomonidan boshqa guruhlar faoliyatini samarali tashkil etish va birgalikdagi faoliyatni amalga oshirishning mexanizmlarini rivojlantirilib boriladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotini hodimlarini boshqarishda, ta’lim tashkilotlari raxbarlari, pedagog xodimlar uchun pedagogik jamaoni boshqarishda bilimlarning ahamiyati, jamoada bo‘ladigan shaxslarning o‘zaro munosabatlarini tashkil etishiga muhim ilmiy-amaliy manba bo‘lib xizmat qiladi.
Maktabgacha ta’lim sohasi uzluksiz ta’lim tizimining birlamchi bo‘g‘ini
hisoblanib, u har tomonlama sog‘lom va barkamol bola shaxsini tarbiyalash
va maktabga tayyorlashda g‘oyat muhim ahamiyat kasb etadi. Mustaqillik
yillarida respublikada ta’lim-tarbiya tizimi va barkamol avlodni tarbiyalash
davlat siyosatining asosiy ustuvor yo‘nalishlari darajasiga ko‘tarildi. Biroq
o‘tkazilgan tahlillar maktabgacha ta’lim sohasida olib borilayotgan ishlarning
samarasi va natijasi еtarli darajada emasligini ko‘rsatmoqda. Jumladan, so‘nggi 20 yil davomida davlat tasarrufidagi maktabgacha ta’lim tashkilotlari soni 45 foizdan ziyodroq kamaygan bo‘lib, bugungi kunda respublika bo‘yicha bolalarning maktabgacha ta’lim bilan qamrab olinishi 30 foizni tashkil etadi. Boshqaruv tizimi deganda tashkilotning muhim maqsadiga erishishga qaratilgan muvofiqlashtirilgan, o'zaro bog'liq bo'lgan harakatlar majmui tushuniladi. Bunday faoliyatga boshqaruv funktsiyalari, tamoyillarni amalga oshirish va yaxshi boshqaruv amaliyotlarini qo'llash kiradi.
Maktabgacha ta’lim tashkilotlaridagi pedagogik jamoani boshqarish ilmiy asosida o‘rganiladi. Maktabgacha ta’lim tashkilotini boshqarishda boshqa sohalari bilan uzviy bog‘likda, o‘zi to‘plagan ma’lumotlarni chuqur va ilmiy jihatdan oqilona tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Maktabgacha ta’lim
tashkilotlarini boshqaruv ilmining mazmun va mohiyati xodimlarni yoki jamoa
mehnat faoliyatini boshqarish bilan ham bog‘likdir. ingi yillardagi ilmiy adabiyotlarda «istiqbolni qat’iy qilib, yuqori darajada ehtimollik bilan rejalashtirib bo‘lmaydi» degan fikr ko‘p uchramoqda (L. Fatkin). Shu bois ta’lim tashkiloti boshqaruv xodimi loyihalashtirishda taxmin qilinayotgan jarayonlar va hodisalarning mohiyatini, ularning qonuniyatlarini chuqurroq o‘rganishi va idrok etishi, ularning ko‘rsatkichlar
nomenklaturasini asoslashi va ishlab chiqishi kerak bo‘ladi. Bu ob’ekt ko‘rsatkichlarining muntazam takomillashtirilishi mahsulot va xizmatlar sifatini loyihalashtirish va ta’minlashning zarur shartlaridan biri sifatida ko‘rib chiqilishi
bilan bog‘liq. Bunda barcha ishlar ob’ekt sifatini o‘lchash va baholashning
miqdoriy metodlariga tayanadi. Shu tariqa aniqlangan ta’lim tashkiloti faoliyati
holatining ob’ektiv ko‘rsatkichlari boshqarishning tegishli tartibini tanlashda
asos qilib olinadi. Maktabgacha ta’lim tashkiloti muassis tomonidan tashkil etiladi vaqonun hujjatlarida belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkaziladi. Quyidagilar: davlat boshqaruvi organlari; mahalliy davlat hokimiyati organlari; davlat korxonalari; qonun hujjatlariga muvofiq boshqa davlat tashkilotlari davlat maktabgacha ta’lim tashkilotining muassislari bo‘lishi mumkin. Maktabgacha ta’lim tashkilotlari o‘z ishining o‘ziga xosligiga muvofiq quyidagi tiplarga bo‘linadi: umumiy tipdagi maktabgacha ta’lim tashkiloti; ixtisoslashtirilgan (jismoniy va psixik rivojlanishida har xil nuqsonlar mavjud bo‘lgan bolalar uchun); sanatoriy tipidagi (zaif, turli yuqumli kasalliklarni boshdan kechirgan, surunkali asoratlarga ega bo‘lgan bolalar uchun). Maktabgacha ta’lim tashkiloti o‘z ustaviga, bank tashkilotlarida hisob raqamiga, O‘zbekiston Respublikasi Davlat gerbi tasviri tushirilgan va o‘z nomi ko‘rsatilgan muhrga, yuridik manzili ko‘rsatilgan shtampga ega bo‘ladi.Maktabgacha ta’lim tashkilotini akkreditatsiya qilish davlat vakolatli organi tomonidan attestatsiya asosida amalga oshiriladi. ta’lim tashkiloti belgilangan davlat normativlariga vamaktabgacha ta’lim tashkilotiga qo‘yiladigan talablarga muvofiq bolalarni tarbiyalashni, o‘qitishni, ularga qarab turish va ularni parvarish qilishni hamda sog‘lomlashtirishni ta’minlaydi. Boshqaruvda «boshqaruv obyekti va subyekti», «ular o‘rtasidagi bevosita va teskari aloqalar», «boshqaruv tizimi», «atrof-muhit» kabi kategoriyalar va tushunchalardan foydalaniladi.Ta’lim tashkilotlari darajasida menejmentning asosiy kategoriyalarini ko‘ribb chiqishda ular faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari va faoliyat yuritishining umumiy vazifalarini hisobga olish zarur. Boshqaruv obyekti — bu boshqariladigan obyekt, ya’ni, tarmoq, tashkilot, tashkilot va hokazo. Boshqaruv obyekti sifatida faoliyat sohasi bo‘lmish ta’lim, shuningdek, turli xildagi ta’lim tashkilotlari ko‘rib chiqilishi mumkin. Boshqaruv tizimiga bir qator umumiy shart-sharoit xosdir. Eng avvalo, boshqariladigan kichik tizim boshqaruvchi kichik tizim ostida o‘z parametrlarini (yoki xossalarini) o‘zgartirishga qodir bo‘ladi. Bunda samarali boshqarish uchun boshqaruv obyekti faoliyatining eng muhim parametrlarini to‘liq aks ettiradigan mezonlar va ko‘rsatkichlar zarur bo‘ladi. Masalan, ta’lim tashkilotlari uchun: xodimlar soni, o‘quvchilar, o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalari darajasi, ularning davlat ta’lim standartlariga muvofiqligi, ana shu xususiyatlarga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar va boshqalar shunday ko‘rsatkich bo‘lishi mumkin. Boshqaruv tizimi obyektga belgilangan maqsadga muvofiq ta’sir ko‘rsatadi. Buning uchun boshqaruvchi kichik tizim tegishli ta’sirdan keyin boshqaruv obyekti holatini aniq tasavvur etishi kerak. Maqsadga aniq yo‘nalganlikni amalga oshirish uchun ta’sir ko‘rsatishdan oldin va keyin obyektning holati haqida boshqaruv subyektiga axborot kelib tushishi kerak, ya’ni boshqaruv tizimida bevosita va qayta aloqalar aniq tashkil etilgan bo‘lishi lozim. Va nihoyat, boshqaruvning har qanday tizimi muayyan moddiy, mehnat va boshqa resurslarga ega bo‘lishi zarur. Barcha boshqaruv kategoriyalari bir-biri bilan jips bog‘angan va bir-birini taqozo etadi. Umuman boshqaruv sohasidagi va xususan ta’limni boshqarishdagi faoliyat menejmentning metodologik asoslarini shakllantirishda to‘liq hisobga
olinadigan bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Boshqaruv faoliyati sub'ektining (bir shaxs, shaxslar guruhi yoki maxsus yaratilgan organ) butun jamiyat, uning alohida sohasi (masalan, iqtisodiy yoki ijtimoiy) bo'lishi mumkin bo'lgan ijtimoiy ob'ektga tizimli ta'siri tushuniladi. , ularning yaxlitligini, normal ishlashini, atrof-muhit bilan dinamik muvozanatini va ko'zlangan maqsadga erishishni ta'minlash uchun alohida korxona, firma va boshqalar. Ta'lim muassasasi ijtimoiy tashkilot bo'lib, u odamlarning (o'qituvchilar, talabalar, ota-onalar) birgalikdagi faoliyati tizimi bo'lganligi sababli, uni boshqarish haqida gapirish tavsiya etiladi ijtimoiy boshqaruv odamlarning turmush sharoitiga, ularning manfaatlarini rag'batlantirishga, qadriyat yo'nalishlariga ta'sir qilish orqali amalga oshiriladi. Ko‘pgina olimlar “boshqaruv” tushunchasiga “faoliyat”, “ta’sir”, “o‘zaro ta’sir” tushunchalari orqali ta’rif berishadi. Pidkasisti P.I. ta'kidlaganidek, boshqaruv- jarayon ta'sir ushbu tizimga xos bo'lgan ob'ektiv qonuniyatlardan foydalanish asosida uni yangi holatga o'tkazish maqsadida tizim haqida. Menejment “ta’sir” yoki “ta’sir” sifatida ham Shipunov V.P., Kishkel E.N. ., Bandurka A.M. . "Ostida boshqaruv umuman, - deb yozadi V.A. Slastenin, - tushundim faoliyat qarorlar qabul qilishga, boshqaruv ob’ektini belgilangan maqsadga muvofiq ravishda tashkil etish, nazorat qilish, tartibga solish, ishonchli ma’lumotlar asosida tahlil qilish va umumlashtirishga qaratilgan.“Maktab ichidagi boshqaruv esa, uning fikricha,” maqsadli, ongli boshqaruvdir. o'zaro ta'sir optimal natijaga erishish uchun uning ob'ektiv qonuniyatlarini bilishga asoslangan yaxlit pedagogik jarayon ishtirokchilari". Rozanov V.A. boshqaruv muhim maqsadlarga erishishga qaratilgan muvofiqlashtirilgan faoliyat (choralar) tizimi ekanligini qayd etadi.