almastmladi. Individler sam keskin kemeyip atirgan waqitta
haywanlar ozleri ushm qolayli bolgan maydanlarga toplanadi.
Buni ekologiyada «jasap qaliw staciyasi» dep ataydi. Maselen,
keneler, togay astmdagi kollemballar h.b.
Otinqshi
haywanlardin
populyaciyalarmin
kenisliktegi
qunlismm
ciklli
tipi territoriyani jil dawaminda mzamli turde
gezeklesip
paydalamwi menen
xarakterlenedi. Vrangel
atawindagi Ob ham tuyaqli lemmingler
qurgaq jaga atirapindagi
biyikliklerde qislaydi. Jazda haywanlar ozlerinin jazgi inleri
jaylasqan tundranm kochkarli ham har-qiyli shopli - danli
lishaynikli maydanlarma omalasadi. Lemmingler qisqi ham jazgi
jasaw ortaligin almastirip jasawshi, kenislikte
tarqaliwdin joqari
dinamikaliligi menen aymladi. Tundra shariyatmda territoriyani
paydalamwdin
bunday
xarakteri
lilken
iykemlesiwshilik
ahmiyetke iye. Tundrada buzilgan osimlik qatlammin qayta
tikleniwi juda aste otedi, osimlik azigi esabman bir jerde uzaq
waqit jasaw praktikahq jaqtan
mumkin emes, bul tek haywanlar
ushm qawip bolip qalmay, al osimlik qatlammin qaytalanbaytugin
ozgerislerine alip keliwi mumkin. Kenislikti paydalamwdin ciklli
tipinde aziqliqtm paydalamwi ham olardm har jili qayta tikleniwi
arasmdagi balans saqlanadi, bul
keyingi awladtin jasawma
miimkinshilik tuwdiradi.
Aymaqlardi
paydalamwdin
har-qiyli
usillari
arasmda
absolyut ayirmashihq joq. Populyaciyanm kenisliktegi strukturasi
juda 6zgermeli boladi. 01 onn ham waqit boymsha m&wsimli ham
basqa adaptivlik qayta quriliwlarga duwshar bolgan. Biraq bul
ozgerislerdin masshtabi ham aymaqlardi paydalamwdin uluwma
tipi turdin biologiyaliq qasiyeti menen,
birinshi gezekte tur
ishindegi
qatnaslar xarakteri
menen
amqlanadi.
Asirese
populyaciya strukturasm qollap-quwatlawda osoblardin bir-birine
bolgan qatnasi boyinsha minez-qulqi, oz ara qatnaslar sistemasi
ulken rol oynaydi.
Populyaciyanm en apiwayi kenisliktegi
strukturasi - otinqshi
osoblardin qorgalatugin maydanlarmin qorgalmagan sistemasi;
biraz quramalisi - tur ishindegi qatnaslar kiisheygen qorgalatugin
aymaqlardm qorgalgan sistemasi. En aqmnda, maydanlardi
236
toparli paydalaniw tek topar ishindegi qatan tartiplesken qatnaslar
tiykarmda boliwi mumkin.
Dostları ilə paylaş: