Mamleketlik universiteti jumanov m. A
qorgamw, kobeyiw, balalarin osiriw, migraciya qiliw, aziq tabiw
Yüklə 3,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
qorgamw, kobeyiw, balalarin osiriw, migraciya qiliw, aziq tabiw
Padam payda etiwshi usillarman birinde jolbasshi waqtinsha yamasa udayi boladi. Usi padadagi basqa barliq individlerdm diqqat itibari ogan qaratiladi. Jetekshi ozinin minez-qulqi menen hareket jonelisin belgileydi. Padadagi haywanlar jetekshige eliklep, hareket etedi. Padaga jetekshi etip tajiriybeli agza saylanadi. Misali, suwmlar padasinda qartaygan jastagilan baslap jiiredi. Olar basqalanna salistirganda migraciya waqtinda bagdardi jaqsi biledi, sebebi waqti-waqti menen bunday hareketlerdi jeke halda amelge asiradi. Arqa suwmlar padasmin 18-20% in jetekshiler quraydi. Jetekshinin biologiyaliq ahmiyeti sonnan ibarat, bolek osoblardin individual qasiyetleri piitkil topar tarepinen paydalaniladi. Padamn ishinde «dominantliq-bagimw» qatnasi hukim siiredi. 31-siiwret. Shortan taslangan payitta verxovka toparmm manevn (R.V.Radakov, 1972) Padadagi har bir individtin martebesi kopshilik sebeplerge qarap amqlanadi. Bunda haywanlardin fizikaliq kiishi, tajiriybesi ham tuqim quwiwshiliq sipatlan ulken onn tutadi. Kushli ham tajiriybeli, nerv sistemasi bekkem bolgan individler kiishsiz individler listinen hiikimdarliq etedi. Ustinlik tiykannan aziqhqti paydalanganda, urgashisin tanlawda, padada hareketlengende payda boladi. h.t.b. 243 Ustinlik qiliwshi jetekshisi bir qansha jumislardi orinlaydi. Atlar padasindagi jeteklewshi udayi hareketti basqanp baradi, padam qawip-qaterden saqlaydi. Solardan, jirtqishlardan qorgaydi, janjeldin aldm aladi. Qiyin sharayatlarda jolbasshilardm kopshilik turleri (Prjevalskiy atlan) jollardi tekserip koredi, bunin ushm olar padadan ajiralip joldi korip, qawip joqligm amqlagannan keyin, jane toparga qaytip keledi ham hareketin dawam etedi. Padadagi janjeller jolbasshmm qatnasi menen sheshiledi. Bul jagday maymillarda tislew yamasa baqlaw, jolbasshimn nazeri yamasa basin hareketlendiriwi menen tez arada oz sheshimin tabadi. Padamn jetekshi menen minez-quhq qatnaslari juda quramah boladi. Jetekshilerge bir neshe liderler bagmadi. Jetekshiler padaga tuwndan-tuwri basshihq qiladi. Olardin basshiligi «huqiq» ham «waziypa», amawli signallar, qorqitiw, tuwridan-tuwn topihs jasaw menen amelge asadi. Padamn ierarxiyali sholkemlestiriliwinde topar agzalan jaylasiwmm mzamli tartibi xarakterli. Bunda qorgamw waqtmdagi sholkemleskenlik, dem aliw waqtindagi jaylasiw h.t.b. Maselen, zebra semyasi padasinm hareketleniwi waqtmda aldinda barha garri baytali juredi, onm izinen daslep en jas buzawlan, son lilken jastagilari, izinen eresek zubrlar hareketlenedi. Jiiristin aqmnda aygir basshisi jiiredi. |