sharayatinda organizmler ortahq faktorlari menen har dayim
birlikte bolip, olar menen har dayim qatnasta jasaydi.
Tiri organizmlerde ozlerinin tirishilik iskerliginde, ozleri
jasap turgan tabiyiy jerge sezilerli darejede tasir qiladi ham ortahq
jagdaymm ozgeriwine sebep boladi. Belgili, dem aliwda qabil
qilmatugm kislorod fotosintez processinde jasil osimlikler
tarepinen ajiratiladi ham tabiyatta toplanadi.
Osimlikler oz nawbetinde topiraqqa da tasir korsetedi. Misali,
olardin tamirlan taw jmislarmm maydalaniwma ham topiraqtm
payda boliwma alip keledi. Bakteriya ham zam arnqlar da oz
nawbetinde taw jmislarmm maydalaniwma, topiraqtm payda
bohw processinde qatnasadi. Osimlik ham haywanlar qalchqlan
shiriw processinde turli organikaliq ham mineral zatlar ajiratip,
topiraqtm fizikaliq, ximiyaliq ham biologiyaliq jagdaymm
ozgeriwin juzege keltiredi.
Osimlikler topiraqqa gana emes, balkim suwdm hareketine de
tasir qiladi. Misali, tabiyttagi suwdm bir bolimi, smip, onin
tomengi qatlamma otedi ham onin basqa jerlerinen shigip
bulaqlar, daryalar, tenizler ham koller payda qiladi, lishinshi
bolimi bolsa, topiraq ham japiraqlar jiizesinen puwlamp ketedi.
Bir gektar jerdegi osimlik japiraqlan bir-birine jalganganda,
olardm uliwma juzesi olar osip atirgan maydannan 4 ese kopti
quraydi. Osimlik japiraqlannan puwlamp ketetugm lgalliq
atiraptagi igalhqtin saqlamwina, suw puw lan toplamp, jaqm
jerlerge jaw injaw iw m a sebep boladi.
Organizmlerdi tuwndan-tuwn orap turgan ken manidegi
tusinik-jasaw ortaligi (sharayati) - ayinm organizm yamasa
biocenozdi abiotik ham biotik faktorlar jiym disi tasirinde
organizmnin osetugin ham kobeyetugm jeri.
Biosferamn shegarasmda tort tiykargi jasaw ortaliqlarma
ajiratiw miimkin:
1. Suw. 2. Topiraq. 3. Hawa. 4. Tiri organizmler.
Dostları ilə paylaş: