Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

Przytarczyce. Antagonistycznie do opisanej powyżej kalcytoniny 
działa parathormon (działając na osteoblasty i osteocyty powoduje 
zwiększenie uwalniania wapnia). Ponadto, jego wydzielenie prowadzi do 
zwiększonej syntezy osteoklastów oraz do zwiększenia wydalania 
fosforanów, a zmniejszenia wydalania kationów wapniowych z moczem.
Trzustka zawiera komórki wewnątrzwydzielnicze zgrupowane w tzw. 
wyspy Langerhansa. Występują cztery główne typy tych komórek. 
Komórki typu A syntetyzują glukagon, B – insulinę, D – somatostatynę, 
F – polipeptyd trzustkowy. Glukagon i insulina są hormonami 
polipeptydowymi regulującymi poziom glukozy we krwi. Istnieje wiele 
czynników regulujących wydzielanie tych hormonów (stężenie 
aminokwasów, kwasów tłuszczowych, aktywność OUN), jednak 
głównym jest właśnie poziom glukozy. Zmniejszenie jej stężenia 
w osoczu pobudza syntezę i uwalnianie glukagonu. Działanie polega 
głównie na pobudzeniu glikogenolizy, czyli rozkładu zapasowego 
glikogenu do glukozy. Docelowym miejscem działania są hepatocyty oraz 
– w mniejszym stopniu – lipocyty (adipocyty, komórki tkanki 
tłuszczowej), a także układ krwionośny i pokarmowy. Antagonistycznie 
do glukagonu działa insulina, wydzielana w razie wzrostu stężenia 
glukozy we krwi. Prowadzi to do zwiększenia syntezy glikogenu, zużycia 
glukozy oraz do ograniczenia uwalniania kwasów tłuszczowych 
i glukoneogenezy (syntezy glukozy, np. z aminokwasów i innych 
związków organicznych). 
Kora nadnerczy syntetyzuje steroidy, pochodne cholesterolu: 
 mineralokortykosteroidem jest aldosteron, wydzielany w razie wzrostu 
poziomu angiotensyny II i III we krwi, zwiększenia poziomu K
+
i zmniejszenia Na
+
, zmniejszenia objętości krwi, lub zwiększenia 
poziomu hormonu adrenokortykotropowego. Jego działanie prowadzi 
do zwiększenia wchłaniania Na
+
i wydalania K
+
w kanalikach 
nerkowych, zmniejszenia wydalania Na
+
przez gruczoły potowe 
i przewodu pokarmowego oraz do zwiększenia objętości płynów 
zewnątrzkomórkowych.
 do glikokortykosteroidów zalicza się kortyzol (95%), kortyzon 
i kortykosteron. Podstawowym efektem ich działania jest nawet 10-
krotne zwiększenie glukoneogenezy. Zmniejsza się zużycie glukozy 
w tkankach, zwiększa natomiast katabolizm kwasów tłuszczowych 
i białek. Glukoza w postaci glikogenu jest odkładana w hepatocytach 
(komórkach wątroby). Wzmaga się także diureza i pobudliwość mięśni 
układu sercowo-naczyniowego. Glikokortykosteroidy mają również 

---

76 
działanie przeciwzapalne w różnych stadiach procesu zapalnego 
(kortyzol = hydrokortyzon, popularny środek przeciwzapalny). 
Wydzielanie glikokortykosteroidów kontroluje hormon adrenokorty-
kotropowy przysadki.
 androgeny (dehydroepiandrosteron, androstendion, testosteron), 
estrogeny (estradiol, estron), progesteron są hormonami płciowymi 
wpływającymi np. na wykształcenie drugorzędowych cech płciowych, 
powstawanie komórek rozrodczych, regulują dojrzewanie i libido. 
Działają również jako hormony anaboliczne – podobnie jak hormon 
wzrostu – pobudzając podziały komórkowe oraz metabolizm białka.
Rdzeń nadnerczy syntetyzuje aminy katecholowe: adrenalinę, 
noradrenalinę, dopaminę. Aminy katecholowe pobudzają pracę serca, 
zmniejszają przepływ krwi przez skórę, trzewia i nerki, zwiększając 
jednocześnie przepływ mięśniowy i wieńcowy, zwiększają wentylację 
płuc, pobudzają glikogenolizę i lipolizę i glukoneogenezę. 
Ponadto, wśród istotnych narządów wewnątrzwydzielniczych i ich 
hormonów wyróżnić można następujące: