Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

2.2.9. Hormony 
Regulacyjne działanie układu nerwowego jest wspomagane przez 
czynność wewnątrzwydzielniczą układu hormonalnego. 
Klasyczna definicja mówi, że hormony są związkami chemicznymi 
(aminokwasy, peptydy, steroidy) wydzielanymi bezpośrednio do krwi 
i zmieniającymi aktywność tkanek docelowych. Wydzielanie hormonów 
jest uzależnione albo bezpośrednio od określonego czynnika związanego 

---

72 
ze stanem funkcjonalnym organizmu (stężenia określonych substancji), 
albo regulowane jest za pośrednictwem autonomicznego układu nerwowego 
(np. neurohormony, takie jak adrenalina, noradrenalina, wazopresyna lub 
hormony hypofizjotropowe, czyli hormony podwzgórzowe). 
Ze względu na zasięg działania można wyróżnić hormony miejscowe, 
działające tylko w okolicy komórek, z których są uwalniane (np. 
acetylocholina, histamina, prostaglandyny, serotonina), tkankowe (hormony 
przewodu pokarmowego – cholecystokinina, gastryna, sekretyna; hormony 
nerek – renina, erytropoetyna itd.) oraz hormony o działaniu ogólnym, 
docierające do tkanek za pośrednictwem układu krwionośnego. 
Regulacje hormonalne są wolniejsze niż realizowane tylko przez układ 
nerwowy (występuje czas latencji związany z syntezą, wydzielaniem, 
transportem i różnymi mechanizmami działania hormonu). Działanie 
jednego hormonu może obejmować bardzo różne tkanki, ale też wiele 
hormonów może regulować czynności jednej tkanki. Specyficzność działania 
hormonu zależy od receptorów błonowych komórek docelowych. 
Hormony oddziaływują na metabolizm komórek poprzez zmianę 
przepuszczalności błony komórkowej, zmianę poziomu syntezy enzymów, 
zmianę aktywności enzymów. Może się to odbywać za pośrednictwem 
zmiany stężenia cAMP, aktywującego kinazy białkowe, lub przez napływ 
kationów Ca
2+
do wnętrza komórek. 
Regulacja wydzielania hormonów jest często wielopoziomowa, ale 
zwykle obejmuje etap sprzężenia zwrotnego ujemnego. Mechanizm ten 
polega na tym, że wzrost poziomu danego hormonu we krwi spowodo-
wany jego wydzielaniem powoduje (pośrednio lub bezpośrednio) 
zahamowanie dalszego wydzielania. Dzięki takiemu mechanizmowi nie 
dochodzi do niekontrolowanego wydzielania większych ilości hormonów, 
co bardzo silnie zakłóciłoby homeostazę (fizjologicznie hormony działają 
w stężeniach rzędu nawet 10
-12
mol/L). 
Sklasyfikowano ok. 67 ludzkich hormonów. Poniżej wymienionych 
jest kilkadziesiąt spośród nich; w przypadku kilkunastu wybranych 
przedstawiono pokrótce ich charakterystykę, jako przykład mechanizmu 
działania i regulacji wydzielania hormonów. Wymienione są również 
narządy/tkanki wydzielające te hormony, jednak zdarza się, że substancje 
te są syntetyzowane przez wiele różnych tkanek, w takim przypadku 
wymieniony narząd należy uważać za podstawowy dla tego wydzielania.