Ma`ruza №2 Mavzu: Ruda va konsentratlarni kuydirish. Reja: 1

Yanchish haqida tushuncha. Rudalarning yanchiluvchanligi
Yanchish - qattiq zarrachalar o‘lchamini 10-30 mm dan 0,1-0,04 mm gacha kichraytirishdir. Yanchish jarayoni barabanli tegirmonlarda amalga oshiriladi. Bunday tegirmonlarni ishlatish yuqori kapital va ekspluatatsion xarajatlar bilan bog‘liq. SHuning uchun keyingi paytlarda o‘z-o‘zini yanchuvchi barabanli va boshqa tegirmonlarga katta qiziqish o‘yg‘onmokda. Ko‘p turdagi rudalar uchun o‘zida-o‘zini yanchishda minerallarning yuzasi yaxshiroq ochiladi, boyitishning sifat-miqdor ko‘rsatkichlari ortadi, 1 ton. konsentrat olish uchun ketadigan po‘latning sarfi kamayadi.
Barabanli tegirmon yonbosh tarafdan yopiladigan qopqoqli va ichi g‘ovakssapfali (bo‘yinli)ssilindrik barabandan iborat.
Baraban aylanganda yanchuvchi vosita (sharlar, sterjenlar, ruda bo‘laklari va boshqalar) va yanchiluvchi ruda ishqalanish hisobiga qandaydir masofaga ko‘tariladi, keyin sirg‘anadi, dumalaydi va pastga qulaydi. Yanchilish pastga tushayotgan yanchuvchi vositaning urilishi, ezilishi va tegirmon ichida sirg‘anuvchi qatlamlar orasidagi ishqalanish hisobiga sodir bo‘ladi.
Mahsulotning baraban o‘qi bo‘ylab harakati dastlabki mahsulotni berish va bo‘shatish sathlaridagi farqqa hamda dastlabki mahsulotni uzluksiz berilishidagi bosim ostida sodir bo‘ladi. Ho‘l usulda yanchishda mahsulotni tegirmondan chiqarish suv yordamida, quruq usulda yanchishda esa havo oqimi yordamida sodir bo‘ladi.
Barabanli tegirmonlar bir-biridan yanchuvchi vositaning turi, barabanning formasi, yanchish usuli va yanchilgan mahsulotni bo‘shatib olish usuli bilan farq qiladi.
Boyitish fabrikalarida bo‘shatuvchi panjarali sharli, markaziy bo‘shatiluvchi sharli, markaziy bo‘shatiluvchi sterjenli, “kaskad” turidagi ho‘l va “Aerofol” turidagi o‘z-o‘zini yanchuvchi tegirmonlar va h..q qo‘llaniladi.
Bo‘shatuvchi panjarali tegirmonlarda yanchuvchi vosita sifatida po‘lat sharlar ishlatilib, yanchilgan mahsulot panjaraning teshiklaridan o‘tadi, keyin lifterlar orqali tegirmonning bo‘shatuvchissapfasi markaziga ko‘tariladi. Yuklovchi va bo‘shatuvchi tomonlari orasidagi bo‘tana sathining balandligi h sezilarli darajada. Shuning uchun mahsulotning tegirmon bo‘ylab harakatlanish tezligi nisbatan yuqori, bu esa mahsulotni markaziy bo‘shatiluvchi tegirmonlardagiga nisbatan dag‘alroq yanchilishiga sabab bo‘ladi.
Markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlarda yuklovchi va bo‘shatuvchi tomonlardagi bo‘tana sathining balandligidagi farq h sezilarsiz, mahsulot tegirmon bo‘ylab nisbatan sekin harakatlanadi va mayin tuyulgan mahsulot olinadi.
Sterjenli tegirmonlarda yanchuvchi vosita sifatida po‘lat sterjenlar ishlatiladi va ularda mahsulot yuklanadigan va bo‘shatib olinadigan tomonlarda bo‘tananing sathidagi farq markaziy bo‘shatiluvchi sharli tegirmonlardagiga nisbatan katta. Bu xil bo‘shatiluvchissapfa diametrining kattalashtirilgani hisobiga sodir bo‘ladi. Ho`l rudali o‘z-o‘zini yanchishda yanchuvchi vosita sifatida rudaning yirik bo‘laklari ishlatilib, tegirmon klassifikatsiyalovchi apparat (elaq gidrotsiklon yoki spiralli klassifikator) bilan yopiq,ssiklda ishlaydi. Quruq rudali o‘z-o‘zini yanchishda tegirmon pnevmatik klassifikator bilan yopiqssiklda ishlaydi.
Barabanli tegarmonlarning asosiy o‘lchamlari bo‘lib barabanning ichki diametri D va uning uzunligi L hisoblanadi.
Yanchish jarayoni quruq va ho‘l usulda olib borilishi mumkin. Boyitishdan oldin ho‘l yanchish qo‘llangani afzal, chunki boyitishning aksari usullari suv yordamida amalga oshiriladi. Yanchishning asosiy ko‘rsatkichi bo‘lib yanchish darajasi hisoblanadi. Bu kattalik xuddi maydalash darajasi kabi qattiq zarrachaning yanchishgacha bo‘lgan kattaligining yanchishdan keyingi kattaligiga nisbatidan topiladi.
Dastlabki rudaning yanchiluvchanligi deganda uning yanchish natijasida yetarli yiriklikdagi mahsulotga aylanish qobiliyatiga aytiladi. Yanchiluvchanlikni aniqlashning bir necha usullari mavjud: ularning ichida eng ko‘p tarqalgani Mexanobr usuli hisoblanadi.
-4,7+0 mm yiriklikda tayyorlangan namuna elab, mayda: -4,7+2,4; - 2,4 + 1; -1+0,5; -0,5 + 0 mm li sinflarga ajratilib, ulardan 8-10 ta namuna tortib olinadi. Bu namunalarni yanchiluvchanlikka tekshirish D x L = 300 x 215 mm li sharli tegirmonda amalga oshiriladi. Tegirmonning xajmi V = 15 dm, aylanish chastotasi p = 64,7 min"1, diametri 25 va 40 mm li sharlarning xar qaysisi 14,5 kg dan (tegirmonning to‘ldirish darajasi 47 %).
Namunaning og‘irligini quyidaga formuladan aniqlaymiz: 
Rn = 0,12 V δS
bu yerda: 0,12 - tegirmonni ruda bilan to‘ldirish koeffitsienti (tegirmon xajmidan 12 % hajm miqdorida).
V - tegirmonning hajmi, dm³.
δS - rudaning sochma zichligi, kg/dm³ (ruda zichliganing 2/3 qismiga teng)
Tayyorlangan namunalar har xil vaqt oralig‘ida yanchiladi. Masalan, birinchi namuna 5 min., ikkinchi namuna 15 min. va h.q Har qaysi tajribadan keyin yanchilgan mahsulot elab, to‘liq tahlil qilinadi. Elab tahlil qilish asosida kontrolь elakda qolgan qoldiqlar yigindisining yanchish vaqtiga botiqlik grafigi tuziladi. Grafikdan ushbu tegirmonning absolyut solishtirma ishlab chiqarish unumdorligi aniqlanadi va u etalon rudani yanchishda olingan ishlab chiqarish unumdorliga bilan taqqoslanadi.
Tegirmonning solishtirma ishlab chiqarish unumdorligini (kg/dm²*soat) quyidaga formuladan hisoblanadi:
q = 60 Rn /(t V)
bu yerda: t - yanchish, vaqti min.
Tegirmon Rn - namunaning og‘irliga, kg yopiqssiklda ishlanganda rudaning yanchiluvchanliga uzluksiz tegirmon va klassifikator (gidrotsiklon) dan iborat moslamada yoki tegirmon va unga ketma-ket ulangan elakda davriy ravishda aniqlanishi mumkin. 
Chet ellarda sanoatda ishlatiladigan tegirmonlarning o‘lchamini aniqlash rudani yanchishning laboratoriya tajribalari natijalari asosida amalga oshiriladi.