Ma’ruza №6 Mavzu: Elastik deformatsiya turlari: cho’zilish, siljish, buralish, egilish. Guk qonuni. Qoldiq deformatsiya. Cho’zilish deformatsiyasi. Sharlarning markaziy to‘qnashuvi

6-3-misol. Vagonlar. Iiki vagon butunlay noelastik to’qnashuvi uchun, boshlang’ich kinetik energiyaning qancha qismi issiqlik yoki energiyaning boshqa turiga o’tishini hisoblang. Yondashuv. To’qnashuvdan so’ng vagonlar birlashib qolishi, bu butunlay noelstik to’qnashuvdir. To’qnashuvdan keyingi umumiy kinetik energiyani dastlabki umumiy energiyadan ayirgan holda, biz qancha energiya boshqa turga o’tganini aniqlashimiz mumkin. Yechim . To’qnashuvdan oldin faqatgina A vagon harakatlangan demak, umumiy boshlang’ich energiya . To’qnashuvdan so’ng ikkita vagon ham boshlangich tezlikning yarmiga teng bo’lgan tezlik bilan harakatlanmoqda impulsning saqlanishiga ko’ra. Demak, umumiy kine ik energiya natijada . shunday ekan boshqa turga o’tgan energiya
Bu haqiqiy kinetik energiyaning yarimidir¹.


Ikki o’lchamdagi to’qnashuvlar
Impuls va energiyaning saqlanishi ikki yoki uch o’lchamlardagi to’qnashuvlarda , asosan vektor tabiatli impuls muhim bo’lgan hollarda, ham tadbiq qilinishi mumkin. Yuzma-yuz bo’lmagan to’qnashuvlarning bitta umumiy holati, harakatdagi jism (“snaryad” deb nomlangan) boshlang’ich tinch holatdagi ikkinchi jismga (“mo’ljal”) urilsa. Bu billiard kabi o’yinlardagi umumiy xolatdir¹.
6-7-rasm kirib kelayotgan yadro, o’qi yo’nalishida boshlang’ich tinch holatdagi nishondagi jism tomon harakatlanayotganini ko’rsatadi. Agar bular billiard sharlari bo’lsa, ga yuzma-yuz kelmaydi va ular ning boshlang’ich (x o’qi) yo’nalishidagi o’lchamiga bog’liq bo’lgan va burchak ostida harakatlanadi. 6-7-rasm. A Jism snaryad, mo’ljaldagi B jism bilan to’qnashadi. To’qnashuvdan so’ng ular va Va impuls bilan Va burchak ostida harakatga keladi¹.
I mpulsning saqlanish qonunini 6-7-rasmdagi to’qnashuv kabi qabul qilaylik. Boshlang’ich va yakuniy impulslar tekisliklarda yotgan deb tanlaymiz. Impuls vector va umumiy impuls saqlanganligi sababli, uning va yo’nalishlardagi tashkil etuvchilari ham saqlangan. tashkil etivchining impuls saqlanishi:
yoki bilan
ni beradi. (6-8a)
belgi, to’qnashuvdan keying miqdorlarni belgilaydi. yo’nalishda harakat mavjud emas, demak tashkil etuvchisining umumiy impuls to’qnashuvdan oldin 0 ga teng bo’ladi¹.
Bu holda tashkil etuvchisi bo’yicha impulsning saqlanish tengligi:
yoki (6-8b)
Bizlarda ikki ozod tengliklar mavjud bo’lgan holda biz ikki no’malum aniqlash imkoniga ega bo’lamiz¹.