Ma’ruzalar kursi 1 – modul: kurash turlari va uni o‘qitish metodikasi faniga kirish

Belbog’li kurash gilami Kurash gilami 8x8 m; 10x10 m; 12x12 m o’lchamda bo’ladi.
Belbog’li kurash bo’yicha sportchilarning musobaqalarda belashadigan yoshlari hamda vazntoifalari

№	Sportchilar yoshi	Sportchilar vazn toifalari
1	12-13 yosh	27, 30, 33, 36, 40, 44, 48, 52, 55, 55 dan yuqori
2	14-15 yosh	32, 35, 38, 42, 46, 50, 55, 60, 65, 65 dan yuqori
3	16-17 yosh	42, 46, 50, 55, 60, 65, 71, 77, 83, 83 dan yuqori
4	18-20 yosh	46, 50, 55, 60, 66, 73, 81, 90, 90 dan yuqori
5	20-35 yosh	55, 60, 66, 73, 81, 90, 100, 100 dan yuqori
Faxriy sportchilar
1	35-45 yosh	65, 75, 85, 95, 95 dan yuqori
2	46-55 yosh	65, 75, 85, 95, 95 dan yuqori
3	56-65 yosh	65, 75, 85, 95, 95 dan yuqori
4	65 dan yuqori yoshlar	65, 75, 85, 95, 95 dan yuqori
Ayollar va qizlar
1	12-13 yosh	28, 30, 33, 36, 40, 44, 48, 52, 57, 57 dan yuqori
2	14-15 yosh	33, 36, 40, 44, 48, 52, 57, 63, 63 dan yuqori
3	16-17 yosh	36, 40, 44, 48, 52, 57, 63, 70, 70 dan yuqori
4	18 yoshdan yuqori	48, 52, 57, 63, 70, 78, 78 dan yuqori
Izoh: Sportchilar vazn toifalaridan qat’i nazar Bosh hakam ruxsati bilan mutlaq vazn toifasida ishtirok etishi mumkin.

Bellashuvlarni baholash

Ko’k kiyimli kurashchi	Yashil kiyimli kurshchi	Ballar nisbati	G’olib kurashchi
Halol	---------------------------------	6-0	Ko’k kiyimli kurashchi
2 ball, 2 ball, 2 ball	--------------------------------	6-0	Ko’k kiyimli kurashchi
--------------------------------	Jazo, Jazo, Jazo	6-0	Ko’k kiyimli kurashchi
2 ball	1 ball, 1 ball	1-0	Ko’k kiyimli kurashchi
1 ball	1 ball, Jazo	1-0	Ko’k kiyimli kurashchi
Jazo, 1 ball	---------------------------------	1-0	Ko’k kiyimli kurashchi
1 ball	1 ball	Halqa
Jazo	Jazo	Halqa
Izoh: (Halqa–kurashchining ikki mushti sig’adigan oraliqdagi dumaloq belbog’cha). Agarda ikkala kurashchining ballari teng bo’lib bellashuv vaqti tamom bo’lsa, kurashchilar halqa belbog’dan ushlab bir daqiqa davomida kurashadilar. Bir daqiqa ichida biror-bir kurashchi kurash gilamiga birinchi bo’lib yiqilsa, o’sha kurashchi mag’lubyatga uchraydi.

Kurash vaqti

№	Sportchilar yoshi	Kurash vaqti
1	12-13 yosh	Uch daqiqa
2	14-15 yosh	Uch daqiqa
3	16-17 yosh	Uch daqiqa
4	18-20 yosh	Uch daqiqa
5	20-35 yosh	To’rt daqiqa
		Faxriy sportchilar
1	35-45 yosh	Uch daqiqa
2	46-55 yosh	Uch daqiqa
3	56-65 yosh	Uch daqiqa
4	65 dan yuqori yoshlar	Uch daqiqa
		Ayollar va qizlar
1	12-13 yosh	Uch daqiqa
2	14-15 yosh	Uch daqiqa
3	16-17 yosh	Uch daqiqa
4	18 yoshdan yuqori	To’rt daqiqa

6– MAVZU Kurashchining jismoniy tayyorgarlik, umumiy, maxsus va psixologik tayyorgarlik

Reja

1. 
   Kurashchining umumiy jismoniy tayyorgarligi
   
2. 
   Kurashchining maxsus jismoniy tayyorgarligi
   
3. 
   Jismoniy sifatlar va unga tarif
   

Kurashchining jismoniy tayyorgarligi sport trenirovkasining muhim tarkibiy qismlaridan biri hisoblanadi va jismoniy sifatlar - kuch, chidamlilik, egiluvchanlik, chaqqonlik va tezkorlikni rivojlantirishga qaratilgan jarayondir.

Jismoniy tayyorgarlikning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

1. 
   Sportchilar sog’lig’i darajasi va ular organizmi turli tizimilarning funktsional imkoniyatlarini oshirish.
   
2. 
   Jismoniy sifatlarni sport kurashining o’ziga xos xususiyatiga javob beradigan birlikda jismoniy sifatlarni rivojlantirish.
   

Jismoniy tayyorgarlik umumiy, yordamchi va maxsus tayyorgarlikka bo’linadi.
Kurashchining umumiy jismoniy tayyorgarligi yuqori natijalarga erishish uchun poydevor, zarur asos hisoblanadi. U asosan quyidagi vazifalarning hal etilishini ta’minlaydi:

1. 
   Kurashchi organizmini har tomonlama garmonik rivojlantirish, uning funktsional imkoniyatlarini oshirish, jismoniy sifatlarini rivojlantirish.
   
2. 
   Salomatlik darajasini oshirish.
   
3. 
   Shiddatli trenirovka va musobaqa nagruzkalari davrida faol dam olishdan to’g’ri foydalanish.
   

Umumiy jismoniy tayyorgarlik turli vositalar to’plashini o’z ichiga oladi. Ular orasida snaryadlarda va snaryadlar bilan bajariladigan mashqlar, sherik bilan maxsus trenajerlada bajariladigan mashqlar, boshqa sport turlari: akrobatika, engil atletika, sport o’yinlari, suzi va h.k.dan olingan umumiy rivojlantiruvchi mashqlar ajratiladi.
Yoradamchi jismoniy tayyorgarlik maxsus harakat malakalarini rivojlantirishga qaratilgan katta hajmdagi ishni samarali bajarish uchun zarur bo’lgan maxsus asosni yaratishga mo’ljallangan. U ancha tor va o’ziga xos yo’nalishga ega hamda quyidagi vazifalarni hal etadi:

1. 
   Asosan kurash uchun ko’proq xos bo’lgan sifatlarni rivojlantirish.
   
2. 
   Kurashchi harakatlarida katta darajada ishtirok etuvchi mushak guruhlarini tanlab rivojlantirish.
   

Yordamchi jismoniy tayyorgarlikning ilg’or vositalari sifatida shunday mashqlar qo’llaniladiki, ular o’zining kinematik va dinamik tarkibi hamda asab-mushak kuchlanishi xususiyatiga ko’ra kurashchining musobaqa faoliyatida bajaradigan asosiy harakatlariga mosdir. Shunday mashqlar orasida quyidagilarni ajratish mumkin: kurashning turli usullarini ishora orqali bajarish; maxsus trenajer moslamalarida bajariladigan mashqlar; kurashchilar manekeni bilan mashqlar.
Kurashchining maxsus jismoniy tayyorgarligi harakatlanish sifatlarini kurashchilarning musobaqa faoliyati xususiyatlari tomonidan quyiladigan talablarga qat’iy muvofiq holda rivojlantirishga qaratilgan.
Kurashchilarning maxsus jismoniy tayyorgarligi asosan kurash gilamida o’tkaziladi va harakat malakalari tarkibidagi eng muhim harakat sifatlarini rivojlantirishga qaratilgan. Shuning uchun maxsus jismoniy tayyorgarlikning asosiy vositalari sifatida mumkin bo’lgan turli murakkabliklarni jalb qilgan holda musobaqa mashqlari qo’llaniladi. Bunday murakkablashtirilgan mashqlar kurashchi organizmiga bo’lgan ta’sirni kuchaytiradi. Masalan, og’irroq vazn toifasidagi sherigini tashlash, sheriklarni almashtirgan holda o’kuv-trenirovka bellashuvlari bajariladi va h.k. Mana shu hamma mashqlar energiya ta’minotining u yoki bu mexanizmlarini rivojlantirish imkonini ta’minlaydi, kurashchining mashqlanganligiga kompleks holda ta’sir ko’rsatadi hamda bir vaqtning o’zida uning jismoniy va texnik-taktik tayyorgarligini oshiradi.
Jismoniy tayyorgarlikning hamma ko’rsatilgan turlari bir-biri bilan uzviy bog’liq. Trenirovka jarayonida biron bir jismoniy tayyorgarlik turlariga etarlicha baho bermaslik oxir-oqibat sport mahoratini oshishiga to’sqinlik qiladi. Shuning uchun trenirovka jarayonida ko’rsatilgan jismoniy tayyorgarlik turlarini optimal nisbatiga rioya qilish juda muhimdir. Uning son jihatdan ifodasi doimiy o’lcham hisoblanmaydi, balki kurashchilar malakasi, ularning alohida xususiyatlari, trenirovka jarayoni davri va organizmning shu paytdagi holatiga bog’liq holda o’zgarib turadi.