Matematika o‘qituvchilar uchun metodik qo‘llanma Yangi nashr

+
=
23
31
54
−
=
54
23
−
=
54
31
2.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
32 + 21 64 + 31 42 + 57 
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
+
=
47
22
?
−
=
22
47
−
=
47
22
+10
+10
+10
20
30
40
4.
Taqqoslaymiz.
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
24
97
43
67
37
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
Namuna:
24 + 32 = 56
56 − 32 = 24
48 + 11
56 + 31
67 + 24
72 + 28
48
Qo‘shish amalining 
natijalarini tekshirish
15-dars
1. 
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
23
23
54
31
31
54
+
=
23
31
54
−
=
54
23
−
=
54
31
2.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
32 + 21 64 + 31 42 + 57 
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
+
=
47
22
?
−
=
22
47
−
=
47
22
+10
+10
+10
20
30
40
4.
Taqqoslaymiz.
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
24
97
43
67
37
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
Namuna:
24 + 32 = 56
56 − 32 = 24
48 + 11
56 + 31
67 + 24
72 + 28
48
Qo‘shish amalining 
natijalarini tekshirish
15-dars
1. 
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
23
23
54
31
31
54
+
=
23
31
54
−
=
54
23
−
=
54
31
2.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
32 + 21 64 + 31 42 + 57 
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
+
=
47
22
?
−
=
22
47
−
=
47
22
+10
+10
+10
20
30
40
4.
Taqqoslaymiz.
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
24
97
43
67
37
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
Namuna:
24 + 32 = 56
56 − 32 = 24
48 + 11
56 + 31
67 + 24
72 + 28
48
Qo‘shish amalining 
natijalarini tekshirish
15-dars
1. 
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
23
23
54
31
31
54
+
=
23
31
54
−
=
54
23
−
=
54
31
2.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
32 + 21 64 + 31 42 + 57 
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
+
=
47
22
?
−
=
22
47
−
=
47
22
+10
+10
+10
20
30
40
4.
Taqqoslaymiz.
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
 > 
24
97
43
67
37
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
Namuna:
24 + 32 = 56
56 − 32 = 24
48 + 11
56 + 31
67 + 24
72 + 28
97
24
67
37
43
43
37
67
24
97
@edurtm_uz

---

A
b
D
44
16-DARS: 
AYIRISH AMALINING NATIJALARINI TEKSHIRISH
Maqsad:
ayirish amalining natijasi bo‘lgan ayirmani qo‘shish bilan tek
-
shiradi.
49
Ayirish amalining 
natijalarini tekshirish
16-dars
1. 
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
12
44
56
12
56
44
44
56
12
−
=
56
12
44
+
=
44
12
+
=
12
44
−
=
77
47
?
+
=
77
47
+
=
77
43 − 31 81 − 41 51 − 50 69 − 43
76 − 59 87 − 24 35 − 16 99 − 79
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
4.
Hunarmand ustaxonasida 
84 ta cholg‘u asbobi bor edi. 
Ulardan 32 tasini sotdi va 
shogirdlari bilan yana 32 ta 
cholg‘u asbobi yasadi. Cholg‘u 
asboblari nechta bo‘ldi?
−20
−20
−20
100
80
60
2.
Ayirmalarni topib, natijalarni tekshiramiz.
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
1. 
1) Ayirish amalining natijasi bo‘lgan ayirmani tekshirish uchun ayriluv-
chi va ayirmaning yig‘indisini topamiz. 
Bayram stolida 56 ta sochiqcha bor edi. Ulardan 12 tasi ishlatilgandan 
keyin nechta sochiqcha qolgan?
56 – 12 = 44
ta sochiqcha qolgan.
Natijani tekshiramiz. Qolgan sochiqcha soniga ishlatilgan sochiqchalar 
sonini qo‘shsak, dastlab nechta sochiqcha bo‘lganini topamiz: 
44 + 12 = 56
yoki 
12 + 44 = 56. 
2) Ayirmalarni topib, natijalarni tekshiramiz. Ranglarga e’tibor beramiz.
2. 
Ayirmalarni topib, natijalarni tekshiramiz. Tushuntirish uchun 1-top-
shiriqdan foydalanamiz.
3. 
Bo‘sh kataklarda qanday son-
lar bo‘ladi? 40, 20, 0.
Nima uchun? Sonlar 20 tadan 
kamayib boryapti. 
Har bir sonni 20 ta kamaytiramiz. 
4. 
O‘qituvchi o‘quvchilar top-
shiriqni bajarayotganda quyidagi
-
larga e’tibor qaratadi: amallarning 
tarkibiy qismlari to‘g‘ri aytilishi va 
yozilishiga.
Bor edi: 84 ta cholg‘u asbobi. 
Sotildi: 32 ta cholg‘u asbobi.
Yasaldi: 32 ta cholg‘u asbobi. 
Cholg‘u asboblari nechta bo‘ldi?
Yechish: 
1-usul: 
84 – 32 = 52, 
52 + 32 = 84.
2-usul: 
84 – 32 + 32 = 84.
Javob: cholg‘u asboblari 84 ta 
bo‘ldi. 
49
Ayirish amalining 
natijalarini tekshirish
16-dars
1. 
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
12
44
56
12
56
44
44
56
12
−
=
56
12
44
+
=
44
12
+
=
12
44
−
=
77
47
?
+
=
77
47
+
=
77
43 − 31 81 − 41 51 − 50 69 − 43
76 − 59 87 − 24 35 − 16 99 − 79
3.
Bo‘sh kataklarda qanday sonlar bo‘ladi? Nima uchun?
4.
Hunarmand ustaxonasida 
84 ta cholg‘u asbobi bor edi. 
Ulardan 32 tasini sotdi va 
shogirdlari bilan yana 32 ta 
cholg‘u asbobi yasadi. Cholg‘u 
asboblari nechta bo‘ldi?
−20
−20
−20
100
80
60
2.
Ayirmalarni topib, natijalarni tekshiramiz.
5.
Hisoblaymiz va natijalarni tekshiramiz.
30
30
30
47
@edurtm_uz

---

A
b
D
45
17-DARS: 
SONLAR VA SHAKLLAR KETMA-KETLIGINI
 
MANTIQIY DAVOM ETTIRISH
Maqsad:
sonlar va shakllar ketma-ketligining tuzilish qonuniyatini 
aniqlaydi, ularni to‘ldiradi va mantiqan davom ettiradi.
50
Sonlar va shakllar ketma-ketligini 
mantiqiy davom ettirish
17-dars
3.
Keyingi shaklni topamiz va chizamiz.
4.
Natijalarni taqqoslaymiz.
?
?
2.
Ketma-ketlik asosida ifodalarning qiymatini topamiz. 
56
−25
−45
−31
−32
+14
+52
+45
31
?
31
45
?
66
?
1.
Sonlar qatorini davom ettiramiz.
45 + 37 
50 + 10
61 + 19 72 − 12
52 − 29 45 − 38
68 − 59 91 − 68
8
12
20
40
5.
Chiziqchalar o‘rniga mos shakllarni chizamiz va 
bo‘yaymiz. Jami nechta shakl chizish lozim?
1. 
Har qanday sonlar va shakllar ketma-ketligida mantiqiy qonuniyat bo‘la-
di. Shu qonuniyatni topish maqsad qilinadi. Bu kabi topshiriqlar o‘quvchilarda 
mantiqiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirishga xizmat qiladi. Darsni maktab 
hovlisida o‘tkazish tavsiya qilinadi. Asfaltga oldindan shakllarning ketma-ket
-
ligi chiziladi. Bu ketma-ketlikni o‘quvchilarning o‘zlari chizib ko‘rsatishsa, 
maqsadga muvofiq. Modellar, pazllar yordamida ketma-ketlik tuzish mumkin. 
Sonlar qatorini davom ettiramiz. 
Ketma-ketlikdagi sonlarni topish uchun 1- va 2-sonlarga e’tibor bera-
miz. Nechtaga ortmoqda? 12 soni 8 sonidan 4 taga ortiq. Demak, 12 sonidan 
keyingi sonni topish uchun 12 soniga 4 sonini qo‘shamiz. Bu son 16. Qolgan 
sonlar ham shu tartibda topiladi.