Мавзу 1: пeдaгoгикaнинг умумий асослари

Mavzu yuzasidan tayanch iboralar
Suhbat, namuna, pedagogik talab, hikoya,ijtimoiy ongni shakllantirish usuli, faoliyat jarayonida ijtimoiy xulq tajribalarini shakllantirish usullari, o‘z-o‘zini tarbiyalash usullari, rag‘batlantirish va jazolash usullari.


Nazorat uchun savollar

1. 
   Metod (usul) so‘zini ma’nosini tushuntiring.
   
2. 
   Suhbat usulini aytib bering.
   
3. 
   Hikoya turlari haqida gapirib bering?
   
4. 
   Namuna usulini ta’riflang.
   
5. 
   Faoliyat jarayonida ijtimoiy xulq tajribalarini shakllantirish usullari guruhiga ta’rif bering.
   
6. 
   Tarbiya mashq va o‘rgatish usullari ahamiyatini ko‘rsating.
   
7. 
   Topshiriq usulini aytib bering.
   
8. 
   Pedagogik talab qanday bo‘lishi kerak?
   
9. 
   O‘z-o‘zinini tarbiyalash deganda nimani tushunasiz?
   
10. 
    Tarbiyada rag‘batlantirish va jazolash usullariga ta’rif bering.
    

8-MAVZU.JISMONIY TARBIYA VA SPORT TA’LIMINI LOYIHALASHTIRISH VA BOSHQARISH
8.1.Jismoniy tarbiya va sport ta’limini loyihalashtirish, jismoniy tarbiya va sportning dolzarb muammolarini hal etishda dasturiy – loyihaviy yondashuvning imkoniyatlari hamda loyihalashtirishning metodologik jihatlari.
O‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida shakllanishi va uning istiqbol sari dadil borishi ijtimoiy iqtisodiy, siyosiy, madaniy ma’rifiy so‘zlarni yanada takomillashtirishni taqazo etadi. Bu yo‘lda sog‘liqni saqlash, fan, madaniyat, texnika, iqtisod, ta’lim-tarbiya, jismoniy tarbiya va sport hamda boshqa sohalarda chuqur islohotlar olib borilmokda. Ma’lumki, bu jarayonlarni hozirgi kun talablari asosida tashkil kilish va boshqarish asosiy maqsad hisoblanadi.
Shu sababdan mamlakatimizning mustaqilligini to‘la ta’minlash, uning jarayonida taraqqiy etgan davlatlardan biri sifatidagi nufuzini xalqaro huquqlar asosida yuqori ko‘tarish kabi faoliyatlar nihoyatda muhim. Bu faoliyatlarni amalga oshirishda esa mutaxassis kadrlarni tayyorlash dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Bunda O‘zbekistan Respublikasining Konstitutsiyasi, “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi, “Ta’lim to‘g‘isida”gi Qonunlar, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”ning kabul qilinishi alohida ahamiyatga molikdir.
Aholining salomatligini mustahkamlab borish, o‘quvchi yoshlarning jismoniy va ma’naviy kamolotini oshirish, sog‘lom avlod tarbiyasini takomillashtirish masalalari kelajagi buyuk davlat qurishning muhim omillaridan biridir.
Inson ruhiyati uning ijtimoii turmush va ta’lim-tarbiya jarayonida asosiy omildir. Shu sababdan o‘qitish, tarbiya berish, yoshlarning ma’naviy va jismoniy kamolotini tarbiyalab yetishtirish, ularni kasb-hunarga yo‘llashda ijtimoiy-psixologik va pedagogik jarayonlarga alohida e’tibor berib kelinmoqda. Bu jihatlar jismoniy tarbiya va sport harakatini boshqarish, ayniqsa, iqtidorli yoshlarni sportga jalb etish, sportchilar mahoratini oshirish, ularni sport musobaqalariga ruhiy jihatdan tayyorgarliklarini ta’minlash eng muhim pedagogik jarayon hisoblanadi.
Ta’kidlash lozimki, O‘zbekistonda xalq pedagogikasini takomillashtirishda yetuk mutafakkir olimlarning hissalari kattadir. Ilmiy-pedagogik meroslarimizni ta’lim tizimiga kiritish va ulardan keng foydalanish fikrlarini olg‘a surdilar.
Jahon xalqlari tarixi va pedagogikasida o‘chmas iz qoldirgan buyuk allomalar Abu Ali ibn Sino, Ismoil Buxoriy, Naqshbandiy, Alisher Navoiy va boshqa sharq olimlarining ma’naviy-ma’rifiy hamda ilmiy-pedagogik meroslari o‘quvchi yoshlar va mehnatkashlar orasida barpo qilinmoqda.
Sport jamoalarining faoliyatini ijtimoiy-ruhiy jihatdan o‘rganish va ilg‘or tajribalarni ommalashtirishda yetuk yirik olimlarimiz o‘z hissalarini qo‘shib kelmoqdalar.
Sport tashkilotlari faoliyatini boshqarish va ommaviy sog‘lomlashtirish musobaqalarini tashkil etishda rahbar xodimlar, mas’ul tashkilotchilar hakamlar, xizmatchilar, vakillar va hokazolar, jamoalar umumiy qoidalarga itoat etish, o‘zaro yaxshi munosabatda bo‘lish. sport musobaqalari qoidalariga to‘la rioya qilish, yetik estetik me’yorlarni bilish kabi talablarni bajaradilar.
Sport jamoalari faoliyatida, asosan, quyidagi ijtimoiy-ruhiy va pedagogik jarayonlar muntazam ravishda mavjuddir:

1. 
   Jamoa rahbari voqelikni kuzatadi.
   
2. 
   Murabbiy o‘yinlar va barcha mashg‘ulotlarni tashkil qilish jarayonida ularni kuzatib, tahlil qiladi.
   
3. 
   Jamoa ishtirokida rahbarlar va murabbiylar barcha faoliyatlarni, shuningdek o‘yin natijalarini birgalikda muhokama qiladilar.
   
4. 
   Muhokama jarayonida g‘oliblar taqdirlanadi va rag‘batlantiriladi.
   
5. 
   Mag‘lublar tegishli vazifalarni oladilar.
   

Bu jarayonlar ijtimoiy-psixologik va pedagogik jihatdan bir-biriga chambarchas bog‘lanib ketganligi uchun maqsad bu faoliyatlarni uyushtirish, aniq yo‘nalishlar berish, kelgusi ish samarasini ta’minlashga qaratilgan bo‘lishi kerak. Shu jihatdan ham barcha yosh mutaxassislar sportning turlariga qarab bu faoliyatlarni chuqur o‘rganishlari, amaliyot jarayonlarida qayta - qayta tajribalardan o‘tkazishlari zarur.
Sport jamoalari rahbarlari, murabbiylar, jismoniy tarbiya o‘qituvchilari ta’lim-tarbiya ishlarini yaxshilashda barcha sport mashg‘ulotlari jarayoni va avvaldan mo‘ljallangan vaqtlarda suhbatlar o‘tkazishni yaxshi yo‘lga qo‘yishlari lozim. Bunda:

1. 
   sport mashg‘ulotlari va o‘yinlari ijtimoiy-psixologik va pedagogik jarayonlarga aniq qaratilishi;
   
2. 
   oldiga aniq vazifalar qo‘yilishi;
   
3. 
   suhbat rejalari aniq va ehtiyojga yarasha bulishi;
   
4. 
   suhbatning ta’sirli bo‘lishi uchun vaqt va joy mos kelishi;
   
5. 
   suhbat jarayonida aniq maqsadlarga erishish;
   
6. 
   olingan axborotlar, ma’lumotlar dalil sifatida aniq va to‘g‘ri haqqoniy bo‘lishi;
   
7. 
   suhbatda maqsadga erishilgach, uni darhol to‘xtatish, boshqa vaqtda davom ettirishga ehtiyojni uyg‘otish kerak bo‘ladi.
   

Suhbatlar ma’lum chegaralangan, maqsadga qaratilgan va erkin holda bo‘lishi kerak. Imkoni boricha suhbatda barcha qatnashchilar o‘z fikr-mulohazalarini izhor qilishlari kerak. Uning yakunida doimo barchadan qanoat hosil qilishi va yana davom ettirishga qiziqish uyg‘otishi zarur.
Xulosa qilganda, jismoniy tarbiya jamoalari, sport klublari, sport jamoalari va aholi o‘rtasida maqsadga qaratilgan tarbiyaviy ishlar muhim ahamiyatga egadir. Rahbar xodimlar, murabbiylar, jismoniy tarbiya o‘qituvchilari. jamoati xodimlar va sport ixlosmandlari jismoniy tarbiyas og‘lomlashtirish va sport musobaqalarini uyushtirish jarayonlarida e’tiborlarini ma’naviy-ma’rifiy va madaniy faoliyatlarni yaxshilashga qaratish lozim.
Xulosa shundaki, aholi turar-joylarida eng avvalo sport inshootlari, oddiy o‘yin maydonlaridan maqsadli foydalanish zarur. Sport ixlosmandlari, sportsevarlar, mutaxassis xodimlar yoshlar o‘rtasida kuchlararo, mavzeylar, dahalar va mahalla birinchiligi uchun ular sevgan sport musobaqalarini tashkil qilishlari kerak.