Mavzu: Arab tilida to'ldiruvchi ergash gapning qiyosiy tahlili Mundarija


Bir ming yetti yuz deganda savil shunday zo‘ravonki, uning panjasidan G‘ofurning o‘zigina emas, avlod ajdodi qutlmaydi. (H.H.)



Yüklə 69,63 Kb.
səhifə16/24
tarix24.01.2023
ölçüsü69,63 Kb.
#80528
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   24
Mavzu Arab tilida to\'ldiruvchi ergash gapning qiyosiy tahlili M

Bir ming yetti yuz deganda savil shunday zo‘ravonki, uning panjasidan G‘ofurning o‘zigina emas, avlod ajdodi qutlmaydi. (H.H.)
Mazmuni izohlanayotgan olmosh gapning egasi, to‘ldiruvchi yoki kesimga bog‘lanadi, bu holda ergash gap ana shu boshqarayotgan ot yoki sifatning ma’nosini ochadi:
Bir akang borki, murdani zinda, zindani gazanda qiladi. (Ya.)
U shunday leksiya o‘qishi kerakki, har kim undan tegishli ulishini ola bilsin.(“Absheron”)35
Har bir hunarni rivojlantiruvchi shunday shogirdlarki, o‘z aqllaridan yangi narsa topib qo‘shadilar dedi. (S.A.)
Bu binoning sovuqligi shu darajada ediki, dastlabki ikki kunda ikki ko‘za muzlab yorildi. (S.A.)
Ba’zi to’ldiruvchi ergash gaplarning tarkibidagi olmosh ham, bosh gap tarkibidagi olmosh ham bo‘lmasligi mumkin. Ammo ergash va bosh gaplarni biriktiruvchi –ki bog‘lovchisi saqlanadi. Shu bilan birga bosh va ergash gaplarda mazmuni izohlanayotgan otlar ham bo‘ladi:
Odam borki, qolur undan yaxshi ot, Odam borki qolur undan ohu dod. (Ya)
Bu xil ergash gaplarning kesimi ko‘pincha bor so‘zi orqali ifodalanadi.
Boshqa o‘rinlarda bosh gap tarkibida ma’nosi izohlanayotgan ot o‘z izohlovchisifga ega bo‘ladi. Bu holda ergash gap bosh gap tarkibidagi otning boshqa xususiyatlarini ochadi:
Ammo, bitta – yarimta maxluqlar borki, qo‘rqoqqa ip ilon bo‘lib ko‘rinadi degandek: ular fashistni baloyi – azim, hech kuch uni daf etolmaydi, deb o‘ylardilar. (O.)
Biror baxt chirog‘i yongan uy yo‘qki, Unda aytilmagan bo‘lsin bu qissa. (G‘.G‘.)
U kimdirki, dunyoda o‘lmay qolur. (Sa’diy)
U shohlarki, sendan burun o‘tdilar, Bir oz aysh etib, qoldirib ketdilar. (Sa’diy)
Keltirilgan qo‘shma gaplarning bosh gapi tarkibidagi olmosh sifatlovch to’ldiruvchi vazifasida kelgan. Bundan tashqari, bosh gap tarkibidagi mazmuni izohlanuvchi olmosh qaratqichli to’ldiruvchi bo‘lishi ham mumkin. Bu qaratqichli olmosh o‘z aniqlanmishining o‘rnini ham egallagan ko‘rsatish olmoshi bo‘ladi:
har bir xalqning diniy qarashini hurmatlash tarafdormiz. Lekin, shu bilan birga, biz shuning tarafdorimizki, hech bir kimsa diniy e’tiqodlar niqobi ostida odamlarni o‘ldirmaydigan bo‘lsin…36

Yüklə 69,63 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   24




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin