Mаvzu: boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi fan sifatida

Tarix va sabab
Kredit ilk marotaba XVIII va XIX asrlarda AQSh universitetlarida joriy etilgan 
boʻlib, oʻquv jarayonlarini liberalizatsiya qilish, talabaning haftalik akademik yuklamasini 
belgilab berish maqsadida yaratilgan. 
1869-yilda Garvard universiteti prezidenti, Amerika taʼlimining taniqli arbobi 
Charlz Uilyam Eliot “kredit soati” tushunchasini isteʼmolga kiritadi. Shunday qilib, 
1870―1880-yillarda kredit soatlari bilan oʻlchanadigan tizim joriy qilinadi. Kredit tizimi 
bilan oʻqish va oʻquv dasturlarini oʻzlashtirish talabalarga oʻquv jarayonini mustaqil 
ravishda 
rejalashtirish, uning sifatini nazorat qilish, taʼlim texnologiyalarini 
takomillashtirish uchun imkoniyat yaratib berdi. 
Kredit toʻplash oʻlchovining kiritilishi talabaga katta erkinlik berish bilan bir 
qatorda, kelajakda tanlagan sohasining raqobatbardosh mutaxassisi boʻlib yetishishi uchun 
akademik jarayonni mustaqil rejalashtirish imkonini ham taqdim etdi. Ayni chogʻda, 
baholash tizimi va taʼlim texnologiyalarining takomillashishiga ham olib keldi. 
Bolonya deklaratsiyasida koʻzda tutilganidek, kredit-modul tizimi aynan mustaqil 
taʼlimga urgʻu qaratgani holda, asosan, ikkita funksiyani bajarishga xizmat qiladi: 
―
birinchisi, talabalar va oʻqituvchilarning mobilligini, yaʼni bir oliy taʼlim 
muassasasidan boshqa OTMga toʻsiqlarsiz, erkin ravishda oʻtishini (oʻqishni yoki ishni 
koʻchirish)ni taʼminlaydi; 

---

7 
― 
ikkinchisi, talabaning tanlagan taʼlim yoʻnalishi yoki mutaxassisligi boʻyicha barcha 
oʻquv va ilmiy faoliyati uchun akademik yuklama — kredit aniq hisoblab boriladi. Kredit 
yigʻindisi talabaning tanlagan dasturi boʻyicha nimani qancha oʻzlashtirganligini namoyon 
etadi. 
Bolonya deklaratsiyasi: ortga nazar
Bugungi kunda taʼlim tizimiga daxldor boʻlgan kishilar tomonidan Bolonya tizimi, 
uning ahamiyati boʻyicha turli fikr-mulohazalarni eshitib qolamiz. 
Xoʻsh, bu qanday tizim? Uning qanday afzalligi va salbiy jihatlari mavjud? 
Mavzuning mantiqiy davomi sifatida fikrlarimizni davom ettiramiz. 
Ushbu tizimni yaratish uchun oʻtgan asrning 70-yillaridan Yevropadagi barcha oliy 
taʼlim muassasalarining integratsiyasini taʼminlash, oliy taʼlimning yagona standartini 
yaratish, talabalar va oʻqituvchilar mobilligini yoʻlga qoʻyish, diplomlarni tan olish, 
talabalar bilimi, malakasi hamda koʻnikmasiga qoʻyiladigan ballarni unifikatsiya qilish bilan 
bogʻliq bir qator muammolarni yechishga qaratilgan saʼy-harakatlar boshlab yuboriladi. 
Mazkur harakatlarning samarasi oʻlaroq, 1999-yilda Italiyaning Bolonya shahrida 
29 ta mamlakat vakillari tomonidan Bolonya deklaratsiyasi imzolanadi. 
Bugungi kunga kelib, Bolonya jarayonida 48 ta mamlakat ishtirok etyapti. Ularning 
orasida MDH mamlakatlaridan Rossiya, Ukraina, Ozarbayjon, Moldova, Armaniston, 
Gruziya, Qozogʻiston va Belarus Respublikasi ham bor. 
Bolonya tizimi boʻyicha oliy malakali kadrlarni tayyorlash ikki bosqichda amalga 
oshiriladi. Odatda, uch yildan kam boʻlmagan bakalavrlar tayyorlash hamda 1-2 yillik 
magistratura bosqichi. 
Koʻpgina ekspertlar Bolonya deklaratsiyasining qabul qilinishiga salohiyatli, 
iqtidori yuqori boʻlgan talabalarni egallash, mehnat bozorida ularning bilimini qadrlash 
boʻyicha AQSh bilan kechgan raqobatda Yevropa oliy taʼlim muassasalarining 
imkoniyatlari cheklanganligi, koʻplab “aql sohiblari”ning koʻhna qitʼani tark etib, 
Amerikaga koʻchib ketish tendensiyasiga qarshi koʻrilgan chora asosiy sabab boʻlganini 
eʼtirof etadi.