Mavzu: Gametogenez somatik va jinsiy hujayralarni umumiy hamda o`ziga xos xususiyatlari

Jinsiy xujayralarda somatik xujayralarga nisbatan yadro plazmatik munosabatlar o’’zgargan bo’’ladi. Bu munosabatni qushlar tuxumda ko’’rsak, qushni dastlabki tuxum xujayrasiga nisbatan sariqlik xujayralari million marta ko’’payadi. Tuxum xujayrani kattaligi:

Tuxum xujayrani tuzilishi va fiziologik xususiyatlari quyidagicha xarakterlanadi.

• 1. Tuxum xujayrani yadrosi o’lchami jihatidan ancha kichik, replikatsiya, transkripsiya xususiyati jihatidan passiv bo’lib massa jarayoniga o’tishda ayni sistematik guruhga mansub xromosoma to’’plamiga ega bo’’ladi.

• 2. Tuxumda translyatsiya apparati qarshisida zaxira sifatida fermentlar bo’ladi. Ular DNK, RNK (RNK polimeraza fermentlari) sintezi uchun zarur.

• 3. Xujayralarda turli regulyasiya jarayoni uchun zarur bo’’lgan faktor omillari bor. Masalan: Ribosomaga xos i-RNK, t-RNK va RNK, RNK sintezi jarayoni uchun zaxira fermentlar. Tuxum xujayrani energetik zaxirasi turli organizm va davrlarda turlicha bo’’ladi. Masalan: oogenez jarayonida amfibiya va baliqlarda ootsitda zapas uglevodlar to’planadi. Bu uglevodlar to lichinka mustaqil oziqlana olguncha etadi. Ayrim tuxum xujayralar glikagen to’plash xususiyatiga ham ega. Ayrimlari o’zi atrofidagi boshqa tuxum xujayralarni (oogenezda) yutib yoki boshqa muhit zaxiralari hisobiga ham yashashi mumkin (parazit va parazitsimon organizmlarda).

• Spermatozoidlarni asosiy xususiyati uning harakatlanishidir.Bunda asosiy vazifani dum bajaradi.Spermatozoid oldinga,o’z o’qi atrofida,spiralsimon ilgarilama harakat qiladi.bir minutda odam spermatozoidi 3-3,6 mm tezlikda harakatlanadi.

Shakllangan spermatozoidlar

Xujayralardagi metobolitik jarayonlar yadro va sitoplazma zich bo’lganda yaqqol amalga oshadi. Jinsiy xujayralarda esa metobolizm o’ziga xos usulda o’tadi. B.N.Takkning (1955 yil taxminicha spermatozoid anabioz holatida bo’ladi. Chunki spermatazoid yadrosiga nisbatan sitoplazmasi nihoyatda kam. Agar shunday (anabioz) xolatda bo’lmasa tezda xalok bo’lar edi. Sperma jinsi bezdalik davrida ham anabioz holda ham bo’ladi. Turli hayvon spermatozoidlari turlicha muddat yashaydi. Masalan: Farel balig’i suvda-3sekund, Kolyushka-0,5soat, xo’roz spermasi tovuq tuxum yo’lida 33-40 kun, quyonni spermasi urgochi quyonida 8-12 soat, odam spermasi ayol urug’ yo’lida 5-8 kun urug’ suyuqligida 2-3 soat yashay oladi

Umumiy xususiyatlari:

• E'tiboringiz uchun raxmat